|
|
PO
CKV-1
Roy Lichtenstein |
| Als jonge man vond Roy Lichtenstein, dat moderne mensen bereid waren om zo ongeveer alles op te hangen en elke verfspat als kunst te accepteren, maar dat er nog één taboe bestond: low culture zou door afnemers van high culture beslist niet worden getolereerd. Elementen uit advertenties, uit strips en reclames nam hij nauwkeurig - maar wel gemanipuleerd en geregisseerd - over op zijn doeken. Alledaagser en banaler konden zijn onderwerpen niet zijn. Zo presenteerde Lichtenstein zichzelf in 1962 in een beroemde New Yorkse galerie. Hij bereikte er het gewenste effect mee: het publiek was geshockeerd. Met uitzondering van Andy Warhol, die na kennismaking met het werk van Lichtenstein onmiddellijk besloot te stoppen met het gebruik van beelden uit cartoons om zich te wijden aan de Campbell-soepblikken waarmee hij zo vaak wordt geassocieerd. | |
| Lichtenstein vond het tijd om af te rekenen met het subjectieve en beschouwelijke van de kunst. De kunst had zich in zijn ogen te ver boven de alledaagse werkelijkheid verheven - was, kortom, artificieel geworden. Door de clichés van de low culture tot kunst te verheffen, haalde hij de kunst van haar voetstuk en bracht haar bij een groot publiek. Het ging nu niet meer om de romantische weergave van de subjectieve beleving van een individuele kunstenaar, maar om de zo industrieel mogelijke vormgeving van geobjectiveerde onderwerpen. Het persoonlijke werd geëlimineerd om tot een uniforme 'beeldcatalogus' van het moderne bestaan te komen. Emoties in die catalogus hebben de diepgang van een soap. De laagdrempeligheid hangt samen met de gemakkelijke reproduceerbaarheid van Lichtensteins werk (veel kon met mechanische technieken in oplagen worden vervaardigd) en verklaren zijn grote bekendheid en populariteit. Het zijn iconen van de nieuwe tijd. | |
| Lichtenstein
lag niet overhoop met de wereld, die
was immers 'niet goed of slecht', maar een gegeven. Hoewel dat
nooit zijn bedoeling is geweest, zou zijn werk echter toch als een
vlijmscherpe maatschappijkritiek opgevat kunnen worden. Prachtig
gestileerde vuurgevechten uit stripbladen, onpersoonlijk opgemaakte
blondines, een autoband, een golfbal, een buiten proportie opgeblazen
hotdog als een seculiere hostie. als je niet beter
wist, zou je denken dat de kunstenaar zijn Amerikaanse publiek een
spiegel voorhield en het de kille, materialistische wereld toonde die
het zelf had geschapen.
Wie aan Lichtenstein denkt, ziet heldere kleuren voor zich en vooral veel stippen.- de uitvergroting van de zogenaamde 'Benday-dot' techniek (het puntraster, een druktechniek voor commercieel drukwerk, waarbij de gradaties van licht en schaduw ontstaan door het weergeven van puntjes in variabele dichtheden). Hebben de punten bij het drukwerk een functie, in een schilderij zijn ze niets anders dan een beeldend expressiemiddel. |
|
|
|
|
| Lichtensteins
stippen vormen een vrolijke lofzang op de reproduktietechniek. Hij zet
de contouren even zwaar aan als dat in de comics gebeurt. De
compositie van het voorbeeld wordt door hem dikwijls ingrijpend
veranderd en gestileerd tot het meest noodzakelijke. De kleuren worden
eveneens vereenvoudigd: 'als iets vaag aan rood doet denken, wordt het
rood.'
Het zich toeëigenen van het beeld is een proces dat in stadia verloopt. Eerst maakt Lichtenstein een tekening naar het voorbeeld, waarbij zowel elementen kunnen worden weggelaten als toegevoegd. Die tekening wordt op doek geprojecteerd, waarop hij de lijnen schetst. Op doek wordt de tekening nogmaals bewerkt en versterkt. Voor een goed schilderij gelden tenslotte heel andere regels dan voor een goede comic. Welbeschouwd heeft het soort comics dat Lichtenstein als voorbeeld neemt al iets onpersoonlijks: ze worden, net als de produkten van de Disney Studio's, door teams gemaakt in één bepaalde stijl. |
|
|
'Ik wil de herinnering aan mijn hand verbergen' |
|
| In primaire kleuren voegt hij de rasterpatronen toe aan de veranderde tekening op het doek en daarna schildert hij de zwarte contourlijnen in. Het doek wordt vervolgens uitgebreid bestudeerd, vanuit verschillende hoeken bekeken, omgekeerd opgehangen en in een spiegel waargenomen. Dat kan opnieuw tot veranderingen leiden. Niets van dit proces mag in het definitieve beeld te zien zijn; elke persoonlijke toets wordt door de kunstenaar angstvallig weggewerkt. 'Ik wil dat mijn schilderij eruit ziet alsof het geprogrammeerd is', benadrukt Lichtenstein. | |
| Bij Lichtenstein gaat het nooit om het letterlijke toeëigenen van een
bestaand gegeven. Lichtenstein vervreemdt de werkelijkheid van
zichzelf door het de status te geven van een cliché. En een cliché
staat ver af van het origineel en van de oorspronkelijke emotie.
Griekse tempels zijn bij hem geen Griekse tempels maar sjablonen naar
ansichtkaarten. de authenticiteit is weggeërodeerd door
overbekendheid. Wat resteert is het teken voor 'klassieke oudheid'. De
werkelijkheid gereduceerd tot pictogram. Als ironische reactie op de
romantische abstract expressionisten, waartoe hij ooit zelf had
behoord, verhief hij de persoonlijke, gevoelsgeladen verfstreek tot
teken: de 'allerindividueelste
expressie van de allerindividueelste emotie' van het abstract
expressionisme stileerde hij zo tot een onpersoonlijk pictogram voor
'schilderkunst'.
Een merkwaardige bijwerking van zijn onpersoonlijke benadering is dat iedereen inmiddels de stippen en kleuren van Lichtenstein kent. Zijn werk is zelf tot icoon geworden en identiek aan het collectieve beeld dat we hebben van pop art. Het onpersoonlijke is persoonlijk geworden. Lichtenstein realiseert zich dat fenomeen maar al te goed. In zijn meest recente werk, de serie 'Interiors', citeert hij zichzelf: in de steriele, moderne interieurs zijn afbeeldingen opgenomen van reprodukties van zijn eigen werk. |
|
Afbeeldingen
Praktische Opdrachten (PO): Opdracht A CKV-1: Maak een keuze uit een van bovenstaande zoekresultaten: beschrijf de inhoud (wat zie je), motiveer je keuze (Max 1 x A4 inclusief de afbeelding) Opdracht B CKV-1: Maak een keuze uit een van bovenstaande zoekresultaten: in je gekozen werk moet je kunnen aangeven:
Motiveer je keuze (Max 1 x A4 inclusief 3 detail- afbeeldingen, waarop de bovenstaande punten goed te zien zijn. Opdracht C CKV-1: Maak een keuze uit een van bovenstaande zoekresultaten: in je gekozen werk moet je kunnen aangeven:
Motiveer je keuze (Max 1 x A4 inclusief de afbeelding) Opdracht D CKV-1: Bekijk het ruimtelijke werk, dat je kunt vinden op deze pagina. Het staat bij de jachthaven in Barcelona. Welke aspecten van het werk verwijzen naar de stad Barcelona en welke aspecten verwijzen naar het twee-dimensionale werk van Lichtenstein? Motiveer je antwoord. (Max 1 x A4 inclusief de afbeelding) |
|
|
Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van tehatex vwo en het nieuwe vak ckv-3 uit het profiel cultuur en maatschappij voor havo en atheneum. Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. Geraadpleegde literatuur: gestippelde blondines, hotdogs als hostie. W welling Vitrine 8/95 Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven. 02-25-2005 CKV-2 digischool |
|
