How do you keep it interesting?

 

Billy Wilder

In Hollywood werd hij legendarisch. Tijdens zijn carrière ontving hij zes Oscars en werd twintig keer genomineerd voor deze belangrijke filmonderscheiding. Hij was de eerste filmmaker die in één jaar drie Oscars kreeg. 

 

Wilder werd 22 juni 1906 geboren in het Oostenrijkse Wenen. Hij werkte als journalist in Berlijn voor hij in 1933 naar de Verenigde Staten emigreerde na de opkomst van Adolf Hitler. Zijn familie kwam in de Tweede Wereldoorlog om in het concentratiekamp Auschwitz.

De scenarioschrijver en kunstverzamelaar Billy Wilder laat een groots oeuvre na, waarvan de bloeiperiode loopt van Lubitsch' Ninotchka (waarvoor hij het scenario schreef) (1939) tot aan The fortune cookie (1966). In elk denkbaar genre maakte hij te minste één film die tot de klassiekers binnen dat genre wordt gerekend.

Ik wilde altijd al een zwembad

Double indemnity (1944) is een klassieke film noir, The lost weekend (1945) een zeker voor zijn tijd gewaagde film over alcoholisme, Sunset Boulevard (1950) is nog altijd de beste film over Hollywood, Stalag 17 (1953), de ultieme ontsnappingsfilm, Sabrina (1954) een perfecte romantische komedie, Witness for the prosecution (1958) is een geweldig courtroom-drama, en Some like it hot (1959) is als perfecte klucht gekozen tot beste Amerikaanse komedie van de eeuw. En al deze films worden bevolkt door typische Wilderfiguren, over het algemeen niet met de nobelste motieven, en in al hun naakte begeerte (naar roem, seks, geld of een combinatie) potsierlijk en tragisch tegelijk. Niemand kon beter op die grens balanceren dan Wilder zelf. ''Ik wilde altijd al een zwembad,'' is de eerste regel uit Sunset Boulevard. We zien - van onder af - een dode man in zwembad drijven en beseffen dat hij tot ons spreekt en dat zijn wens om een zwembad te bezitten ergens een noodlottige wending heeft genomen.

Fragment uit Sunset Boulevard

  

Misschien is The apartement wel Wilders beste film. Niet tot een genre behorend, maar genadeloos in zijn schets van het leven in de kantoortuin van een man (Jack Lemmon) die alles opgeeft om hogerop te komen, als een voetveeg behandeld wordt en door liefde gered wordt. Lemmon werd door Wilder altijd als zijn alter ego beschouwd.

Op zijn achttiende werd hij reporter voor de Oostenrijkse krant Die Stunde in Wenen. In 1926 ontmoette Wilder de Amerikaanse bandleader Paul Whiteman, die bezig was met een Europese toernee. Hij volgde het spoor van Whiteman naar Berlijn, toen de onbetwiste cultuur-en filmhoofdstad van Europa. Wilder werd ghostwriter, de man die naamloos achter de schermen een scenerio kon oppeppen. En ondertussen had hij een bijbaantje als professioneel danser die kon worden ingehuurd door rijke oude dames in Hotel Eden.

Hij was de eerste twee decennia van zijn leven al omringd geweest met genoeg ontluisterende taferelen om een heel oeuvre te vullen met cynisme, wrangheid en verbitterde helden. Maar door alles heen, zijn leven en zijn werk, krijgt je toch altijd het idee dat hij, als scherp waarnemer van het menselijk tekort, zelf de tijd van zijn leven had. Altijd gered door zijn humor en zijn talent om - zelfs in een taal die niet zijn moedertaal was - elke situatie naar zijn hand te zetten met een oneliner.

Hij vormde samen met mensen als Fred Zinnemann en de gebroeders Siodmak het collectief Film Studio 1929. De eerste en enige onderneming van dit collectief was Menschen am Sonntag, een vooroorlogse voorloper van wat later door het neo-realisme verder zou worden ontwikkeld: een film over een rustdag in de stad, waarbij niet-professionele acteurs de hoofdrollen speelden. Het was niet toevallig dat alle medewerkers van deze - inmiddels klassieke - film naar de Verenigde Staten zouden vluchten en daar vanaf de jaren dertig mede-verantwoordelijk waren voor een ongekende bloei van de Hollywood-cinema.
Wilder verliet Duitsland op 22 januari 1934 toen hij met elf dollar op zak richting New York vertrok. Hij kende geen woord Engels, een ernstige handicap voor een scenarioschrijver. Wilder, een geweldig verteller, heeft altijd de neiging gehad om anekdotes te vertellen of het scènes uit Wilder-films waren. Op zijn eerste ochtend in New York keek hij uit het raam van het appartement van zijn broer en zag hoe een Cadillac voorreed. Het portier ging open en er werd een krant uitgeworpen. Hij kreeg de indruk dat hij op de juiste plaats was gearriveerd. Zijn droom van fabelachtige rijkdom werd aan het eind van zijn leven vervuld toen hij zijn kunstcollectie verkocht voor 34 miljoen dollar.

''Je hebt een idee'', zei Wilder ooit. ''Dat idee deel je op in een begin, een midden en een einde. Het begin en het einde zijn vaak het probleem niet. Maar wat doe je in het midden? How do you keep it interesting?'' Wilder had daar geen probleem mee.

Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-1 uit het algemeen deel  voor havo en atheneum.  Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. 

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven


05/02/2010 update