De held

in de film noir

He is a victim of his own desires
Film noir is een film- genre dat ontstond in de jaren '40 van de 20ste eeuw en werd sterk beïnvloed door de misdaadromans uit die tijd. Film noir films onderscheiden zich op verschillende manieren van de misdaadfilms die eraan voorafgaan. Om te beginnen: 
  • de held staat niet onaantastbaar boven de misdaad maar wordt zelf meegezogen in de criminele wereld die hij bestrijdt en gaat er bijna of helemaal aan ten onder. 
  • Ten tweede is de verhaalstructuur veel ingewikkelder als weerspiegeling van de ondoorgrondelijke psychologische strijd die de hoofdfiguur levert met zichzelf en zijn omgeving. 
  • Tenslotte is de film noir herkenbaar aan een geheel eigen visuele stijl: beïnvloed door het Duitse expressionisme in de schilderkunst en met behulp van nieuwe visuele technieken gaat men op zoek naar manieren om de innerlijke strijd van de held vorm te geven.

 
Detectiveschrijvers als bijvoorbeeld Raymond Chandler introduceerden een heel nieuwe detective in de literatuur en in de film: de stoïcijnse cynicus die in ruw pantser een onderliggende emotionaliteit verbergt, die alleen maar gesuggereerd wordt. De plot van het verhaal, de 'who dunn it', is niet meer het belangrijkste gegeven. Het is eerder een aanleiding voor de allesoverheersende persoonlijke zoektocht naar gerechtigheid. Het hoofdpersonage wordt in zijn zoektocht echter persoonlijk meegesleept: vaak hecht hij zich aan betrokken personen, meestal een femme fatale, of de confrontatie met de gewraakte misdaad brengt een diep sluimerende innerlijke crisis naar boven. In sommige films is de aantrekkingskracht van de femme fatale zo sterk, dat de hele film zich daarop toespitst en de held eigenlijk de verliezer wordt. Hij wordt "a victim of his own desires". Dat de vrouw in de film noir als mannen verslindster wordt voorgesteld staat trouwens onder invloed van de tijdsgeest. De film noir kwam tot volle ontplooiing net na de tweede wereldoorlog, een periode waarin de vrouwen meer en meer onafhankelijkheid ten opzichte van de man veroverden, wat door veel mannen onbewust als een bedreiging werd ervaren.

 

De held daalt af in de keiharde onderwereld van corruptie en geweld die onder de wereld van de schone schijn verborgen ligt. Hij weerstaat nauwelijks aan de verleiding om over te lopen en in te gaan op de verlokkingen van macht, rijkdom en bovenal lust. Vandaar ook de benaming 'noir': het gaat om een angstaanjagende, duistere en meedogenloze wereld waar misdaad regel is. Het is een nachtelijke wereld van pooiers en casino's, van gewetenloze moordenaars en sensuele danseressen, van rijke oplichters en goedkope hoeren. Die duistere wereld slaat natuurlijk ook op de ziel van de held: de meest donkere krochten van zijn persoonlijkheid worden verkend. Als hij dan ten koste van vele doden en gedeeltelijk ook van zichzelf, als winnaar te voorschijn komt, is het slechts een pyrrhus overwinning. Het gevaar is even geluwd, zijn eerlijkheid heeft voorlopig alle beproevingen doorstaan; maar zal hij de volgende keer, en een volgende keer komt er zeker, ook nog winnen? Vandaar het gevoel van pessimisme, van somberheid, dat na het zien van een film noir meestal blijft nazinderen.
Een tweede kenmerk van de film noir is de vaak ingewikkelde verhaalstructuur, die bepaald wordt door de onderlinge verhoudingen van de personages. De held staat voor de verscheurende keuze tussen een gewone vrouw en een femme fatale. Deze laatste moet kiezen tussen een rijke, criminele beschermer en de held; terwijl de gewone vrouw heen en weer geslingerd wordt tussen een 'respektabele man' en de held. Typisch voor de film noir is dat deze verhoudingen alledrie aanwezig zijn en een 'specifiek zwarte configuratie' bewerkstelligen.

Tenslotte is ook de visuele stijl uiterst kenmerkend: 

  • het gebruik van low-key belichting om ongewone schaduwen en clair-obscur effecten te verkrijgen, 
  • een hoog gehalte aan nachtscènes, 
  • off-angle camerakomposities, 
  • filmshots met een diepe focus die de karakters insluiten in chaotische, claustrofobische interieurs, 
  • een grotere of kleinere zin voor expressionistische vervorming, enzovoort." Dat expressionisme werd mogelijk door nieuwe cameratechnieken. Het is niet toevallig dat veel film noir filmers van Duitse afkomst zijn of daar gewerkt hebben. 

 DETOUR

Detour is a fast and furious film noir. A bitter and cynical pianist, who dreamed of a concert career but instead ended up playing in smoky dives, decides to hitch to LA and reunite with his singer girlfriend. But his plans change after the driver who picks him up dies suddenly. The pianist takes the dead man's car, money and even his identity. Then he runs into a mysterious woman who somehow knows all that went on before. Detour was written by Martin Goldsmith and stars Tom Neal, Ann Savage, Claudia Drake and Edmund MacDonald.

 

D.O.A.

A thrilling fast paced drama full of action, mystery and suspence to the end. A breath taking story has the hero becoming the victim. Will he succeed in solving his own murder before he dies?

 

 

 THE FAST AND THE FURIOUS

Ireland plays a fugitive running from a murder charge, hijacking Malone's Jaguar to elude the cops. This was the first film released by the American Releasing Corporation, which soon became the notorious AIP (American International Pictures.)

09-08-2002 CKV-1

Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-1 uit het algemeen deel  voor havo en atheneum.  Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. Bron: Michael Walker, "Film Noir. Introduction". In: 'The Movie Book of Film Noir', Cameron Books, Dumfriesshire, Scotland, 1992, pp. 8-39.

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven.