CKV-1 

DE JAPANSE FILM

Voor de Tweede Wereldoorlog was de Japanse film in bloei. In goede jaren kwamen er meer dan zevenhonderd films per jaar uit. De Japanse studio's werkten net als de Amerikaanse met formules. De genres waren echter anders. Er was een onderverdeling in historische en actuele films.

In het historische genre was de Samurai-film, over Japanse ridderfiguren, populair. De actuele films waren voornamelijk komedies, familiedrama's en films over kantoorpersoneel.

De films waren toen nog zonder geluid. Het commentaar werd in de bioscoop gegeven door een man die naast het doek stond, een zogenaamde 'benshi'. Sommigen waren zo populair dat ze fanclubs hadden. Met de introductie van geluidsfilms werd de benshi overbodig. Om de populaire Hollywood-films buiten de deur te houden werden ze simpelweg verboden, tot de oorlog begon en het hele filmsysteem instortte. De helft van de bioscopen werd platgebombardeerd, maar de studio's stonden nog en gingen verder met draaien.

In de jaren vijftig was het studiosysteem weer net zo krachtig als twintig jaar daarvoor. Zoals in andere landen deed de komst van de televisie de film niet veel goeds. De Japanse film is echter nog wel sterk vertegenwoordigd in eigen land, als belangrijke culturele traditie.

Een van de nieuwe genres is de Yakuza-film. De beroemdste Japanse regisseur was Akira Kurosawa. Begonnen als benshi, werd hij de eerste Japanner om in Venetië een Gouden Leeuw te winnen. Behalve Rashornon werd ook Seven Samurai beschouwd als meesterwerk. Kurosawa gebruikte westerse elementen in zijn films. Ran bijvoorbeeld is een bewerking van King Lear van Shakespeare.

Maar nu 1 voorbeeld van een bekende yakuza-film:

Regie, scenario en montage: Takeshi Kitano

In Sonatine, Kitano's vierde film als regisseur, steekt de presentator de draak met zichzelf. Kitano speelt Murakawa, een gangsterbaas of oyabun, in de taal van de Japanse maffia. Wanneer de eigenaar van een gokhuis weigert protectiegeld te betalen laat Murakawa hem aan een hijskraan vastbinden, waarna de opstandige ondernemer keer op keer onder water gedompeld wordt. De toekijkende gangsters bespreken op droge toon hoelang een mens de adem in kan houden. Door Kitano's afstandelijke regie en droge commentaar heeft de scène een vreemde dualistische uitwerking, er is tegelijk sprake van afstotelijke wreedheid en aanstekelijke humor. Dit dualisme loopt als een rode draad door Sonatine.

Vingerkootje
Ofschoon Murakawa zich af en toe nog redelijk kan amuseren met het vernederen van zijn 'klanten' en het in de maling nemen van zijn ondergeschikten, heeft de gangsterbaas het eigenlijk wel gezien. Hij wil uit de organisatie stappen, maar wie voor een bestaan als yakuza kiest doet dat voor het leven. En wie zondigt tegen de regels levert bij zijn meerdere een vingerkootje in om zijn respect en trouw te bewijzen. Murakawa lapt alle regels aan zijn laars. Hij steekt niet alleen een sigaret op terwijl zijn chef nog aan de maaltijd zit, maar slaat ook diens rechterhand in elkaar.
Als reactie op zijn recalcitrant gedrag krijgt Murakawa de opdracht om met zijn bende naar het eiland Okinawa te gaan om daar twee rivaliserende yakuza-clans uit elkaar te houden. Op de populaire Japanse vakantiebestemming wordt Murakawa's bende het doelwit van bloedige aanslagen. De baas besluit zich met zijn gevolg in een strandhuis terug te trekken.
Vanaf het moment dat de bende zich aan zee bevindt lijkt Kitano de nadruk op humor te leggen. De gangsters bedenken allerlei bizarre spelletjes om de tijd te doden, maar vragen zich stiekem af of hun baas seniel aan het worden is. Zijn speelse gedrag is de laatste stuiptrekking van een man die weet dat hij niet lang meer te leven heeft.

Reflecties
Met Sonatine toont Takeshi Kitano zich een overtuigend stilist. Hij plaatst de handelingen in strakke kaders, vermijdt het gebruik van drukke cameratrucs en weet met zijn afstandelijkheid een voortdurende spanning op te roepen. Van effectbejag is nergens sprake, ook niet wanneer hij zijn gangsters op hun hardst laat zien. De schietpartijen zijn van elke franje ontdaan, bewegingsloze gangsters staan tegenover elkaar, soms op extreem korte afstand, en legen hun pistolen. Wie in elkaar zakt is dood. Kitano gaat soms zelfs zover dat hij alleen de gezichten van omstanders of reflecties van de lichtflitsen uit een geweerloop laat zien.

Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-1 uit het algemeen deel  voor havo en atheneum.  Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. 

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven
05/02/2010 update