Alberti: kijk naar een boomstam...

Meer dan vijfhonderd jaar geleden werd er in de geschriften van Leon Battista Alberti voor het eerst uiting gegeven aan de gedachte dat de kunstenaar zijn motieven vindt door projectie. Hij ontdekt ze als het ware in allerlei vlakken en strukturen. De passage is weinig bekend, omdat ze niet voorkomt in Alberti's beroemde boek over de schilderkunst doch in zijn kleine verhandeling over de beeldhouwkunst, De Statua:

Ik meen dat de schone kunsten, die tot doel hebben de scheppingen der natuur na te bootsen, op de volgende wijzen zijn ontstaan: aan een boomstam of een brokje aarde werden op zekere dag toevallig bepaalde contouren ontdekt die slechts weinig veranderd hoefden te worden om een verbluffende overeenkomst te vertonen met een natuurlijk object. Toen de mensen dit zagen, probeerden ze, door er iets bij te doen of af te nemen, de nog onvolkomen gelijkenis te vervolmaken. Door omtrekken en vlakken te verwijderen of aan te passen op de wijze die het object zelf dicteerde, bereikte men wat men bereiken wilde, en niet zonder genoegen. Sinds die dag is het vermogen van de mens zich beelden te scheppen snel gegroeid, tot hij van alles een gelijkenis vermocht te vervaardigen, zelfs al bood zijn materiaal hem geen uitgangspunt in de vorm van een vage omtrek."