BRONNENBUNDELS
 


Villa d'Este

Pirro Ligorio (ca 1500-1583)
was een maniëristische architect die na 1550 in Tivoli de Villa d Este bouwde. Om dit fantasievolle complex met terrassen, fonteinen en waterwerken te kunnen aanleggen moesten grote technische problemen overwonnen worden.
Ligorio schrijft zelf, vermoedelijk in de zomer van 1569, een toelichting op de tuinaanleg, die dan overigens nog niet voltooid is.

 
6) Etienne Dupérac, Villa d'Este, gravure 1573.

Beschrijving van Tivoli en de tuin van de Weledelgeboren kardinaal van Ferrara, met de verklaring van de oude en nieuwe beelden en andere schone en wonderbaarlijke kunstwerken die daar zijn, met de orde waarin ze geplaatst zijn.

Tivoli, een van de oudste steden in Lazio, dat al door de keizers in de Oudheid dankbaar als toevluchtsoord werd gebruikt, ligt in de voorste heuvels die aan de rechterhand naar het oosten de vlakte van Rome afsluiten.
Het is zeer beroemd vanwege zijn gezonde lucht die, door de hoge ligging ver van moerassen, vrij is van kwalijke dampen; het wordt ook voortdurend verfrist door noorden- en westenwinden.
De grond is zeer vruchtbaar en rijk aan olijfbomen en wijnstokken die met hun bijna voortdurend groen de flanken van de heuvels en een groot deel van de nabijgelegen vlakte bekleden.

Uit: Pirro Ligorio, Beschrijving van ' Tivoli en van de tuin van de kardinaal van Ferrara etc. Waarschijnlijk zomer 1569, Nat. Bibl. Ms Cod. 6750
  Het ontvangt op zijn grondgebied de beroemde Aniene, die uit de grotten van de berg, met diverse vertakkingen binnenstroomt en vervolgens onverwachts in de vorm van bronnen en fonteinen op verschillende plaatsen in de stad opduikt ten gerieve en tot genoegen van de bewoners.
Er is een prachtig uitzicht in de richting van Rome, dat beneden bijna in een rechte lijn naar het westen ligt, en naar Garbino, 15 Italiaanse mijlen ver, met veel kastelen die verspreid liggen in het platteland. Het is beroemd vanwege oneindig veel ruines en antieke gebouwen en, hoewel ze, door de tand des tijds en door de onophoudelijke rampspoed over Italie, hun klassieke uiterlijk en schoonheid hebben verloren, zijn ze niettemin nog goed te bewonen. Het heeft een omtrek van meer dan twee en een halve mijl, beginnende met een weg die door de heuvel opgaat en zich verder op de helling verbreedt.
Door deze weg en de stadsmuur aan de kant van Rome wordt een grote leegte omsloten waar enkele jaren geleden nog alleen steile afgronden, stenen en kreupelhout te vinden waren, maar wat tegenwoordig aan twee aangrenzende zijden zo opgehoogd is dat het een lieflijke heuvel vormt, aan de voet waarvan zich een vierkante vlakte verbreedt van meer dan... passen in diameter. Deze verandering geschiedde in opdracht van de Weledelgeboren en Weleerwaarde Heer Don Hippolito da Este, Kardinaal van Ferrara. Deze liet eerst het struikgewas uitrukken, de grote stenen vergruizen en het puin egaliseren, waarna hij er een brede tak van de rivier heen leidde door, tegen hoge kosten en inspanning, onder de stad een berg te laten doorboren. Hij bouwde er vervolgens zijn beroemde villa en tuinen met zeldzame en bijzonder luisterrijke vertrekken, gebouwen, eetzalen, standbeelden en nog meer wonderen die volgens alfabet beschreven en genummerd zijn, zodat hun plaats op de bijgevoegde afbeelding te zien is.