BRONNENBUNDELS
 


Hippies

Aan het andere eind van de wereld werd in de herfst van 1966, om precies te zijn op 6 oktober, op de grasvelden van het Golden Gate Park in San Francisco de hippiebeweging geboren. Met deze eerste 'Love-in', waarbij zo'n 30.000 Flowerchildren waren verzameld, laat men het hippietijdperk beginnen. Op 14 januari 1967 trekt de 'Human Be-in' op hetzelfde terrein 50.000 deelnemers en in juli vieren 450.000 mensen met bloemen in hun haar en gehuld in exotische kleding het jaar II van het hippietijdperk. Time en Newsweek wijden een voorplaat aan hen. Hippies zijn zwervers en voor het jaar 1967 om is, hebben zij zich over de hele wereld verspreid.

Sommige van hun bijeenkomsten lijken op retrospectieve tentoonstellingen van kledingkunst. (...) Anderen stellen zich tevreden met haar tot op hun schouders en een lange baard. De meisjes zijn iets meer traditioneel ingesteld. Hun smaak loopt van versleten spijkerbroeken tot gebloemde zigeunerinnejurken, superkorte minijurkjes met psychedelische motieven en Indiaanse tunieken met franje en veters. Waarom deze vermommingen? Natuurlijk, ook voor de toeristen maar vooral omdat het jasje-dasje kostuum in Amerika symbool is van alle pretenties van de kleine burgerij. Het burgerdom houdt individuen gevangen door hun een welomschreven rol op te leggen. En hoe blijkt die rolverdeling? Door het kostuum. (...)

Uit: Bruno du Roselle, La Mode. Parijs 1980
Hippie-modes, ca. 1970

Voor zichzelf hebben deze jonge mensen een nieuw theater, nieuwe kostuums en nieuwe rollen gecreëerd. De lengte van hun haar is zelfs een op zichzelf staand communicatiemiddel geworden. Het lange haar is symbolisch voor de verbroedering op straat, voor nietsdoen en voor vrijheid; kort haar is symbolisch voor discipline en regels.
Zij creëren ook een nieuwe 'etnische' minderheid. Zij, de kinderen van de blanke middenklasse, identificeren zich met de zwarte, de Indiaan, de Vietnamees, met de verworpenen uit de Amerikaanse geschiedenis. Zij willen een levende reclame voor de revolutie zijn. Hun openlijk beleden doel is niet minder dan de omverwerping van de westerse maatschappij, louter door de kracht van hun voorbeeld.

Maar op hun omzwervingen klinkt het geklingel van hun belletjes geruststellend en zij zien in een bloem het ideaal van het bestaan: een vrij leven onder de zon, vervuld van zachtheid. (...)
De hippiebeweging heeft in zijn originele vorm, de Flower Power, maar kort geduurd. Vanaf eind 1968 en zeker in de loop van 1969 is hij uiteengevallen in talrijke tegenstrijdige en disparate groeperingen. Maar op modegebied heeft hij een expressieve manier van kleding laten zien aan alle dissidente stromingen, die de jeugd i.n de jaren '60 in beroering hebben gebracht. (...)
De revolutie op kledinggebied, die men eerst bij de hippies en via hen bij de jeugd van de hele wereld ziet, is in de praktijk het werk van een paar kleine groepjes die de anti-mode lanceren. Anti-mode is in de kern een weigering om zich te voegen naar de regels van het establishment, die van buitenaf worden opgelegd.

De kritiek op het systeem berust op twee constateringen.
-Ten eerste legt de mode aan iedereen een kledingcode op, die slechts heel weinig vrijheid laat. Mode is een systeem dat de individuele persoonlijkheid verstikt en er toe neigt om van het individu een robot te maken in dienst van een abstractie: de maatschappij.
-Ten tweede is de mode een voortdurende leugen. Zij verandert om de zoveel tijd en verplicht ons daardoor ook te veranderen. De mode is uitgevonden als middel om ons te laten consumeren, om nieuwe kleding te kopen als de oude nog niet versleten is. Pas echt dramatisch is dat deze voortdurende verandering je verhindert jezelf te zijn.
Deze twee overwegingen leiden er toe dat de anti-mode naar kleren zoekt buiten het gebaande circuit. De meest creatieven ontwerpen zelf die kleren die aan hun wensen tegemoet komen, maar zij vormen een zeldzame minderheid. De overgrote meerderheid gaat op zoek naar kleren uit het verleden, naar elementen in de folklore van andere landen, die overeenkomen met hun eigen wijze van uitdrukken.

Als men die gevonden heeft en een werkelijke authenticiteit heeft bereikt, zal men deze kleding langere tijd blijven dragen zonder onophoudelijk naar veranderingen te zoeken. Natuurlijk is deze specifieke boodschap van de anti-mode groeperingen slechts bewust aanwezig bij een heel beperkt aantal. Maar daar er toch zoiets bestaat als een collectief bewustzijn, dat niet alleen maar de optelsom is van alle individuen, komt deze rationele manier van uitdrukken tegemoet aan de weinig omschreven verlangens van een groot aantal mensen. Dat maakt dat de anti-mode wordt nagevolgd door de massa, die niet zozeer in de boodschap maar wel in de kleding die ze overneemt, vormen ontdekt die beantwoorden aan de natuurlijke uitdrukking van hun onbehagen, hun eisen en hun verlangens.
Zo dringen de kleren, die zeer oneigenlijk als 'hip' worden aangeduid de modewereld binnen en hebben zij een aanzienlijke invloed op het kleedgedrag van de hele wereld. Tussen 1965 en 1971 hebben zij in een zo kort tijdsbestek een van de grootste revoluties op kledinggebied teweeg gebracht.

Punk

'Niet omkijken, de Sex Pistols komen er aan ...., een viertal stekelige snotapen... en ze spelen witte Punk-Rock in de stijl van de jaren zestig, zo slecht als men dit tegenwoordig maar spelen kan,' meldt de New Musical Express in 1976.
In deze vroege kritiek over de Sex Pistols spreekt Neil Spencer over 'Punk Rock', maar hij gebruikt de uitdrukking alsof hij een definitie zoekt. Het woord was uit Amerika geïmporteerd om groepen te karakteriseren die het image hadden van straatvechters, brutale en vaak in leer gestoken mannen. In 1976 adopteerde de muziekpers het woord 'Punk Rock', voor een nieuw soort Engelse muziek. Dit klopte: uiterlijk en klank mogen anders zijn, maar ook de Engelse Punk-Rock kwam van de straat en was een reactie op de muziek die door zweverige Rock miljonairs gemaakt werd.

'Ik haat Hippies en hun wereld. Ik haat lang haar... Ik wil dat graag veranderen, zodat er alleen nog maar Rockgroepen zijn zoals de onze, riep Johnny Rotten consequent in hetzelfde jaar.
De energie van de Punk-Rock ontstond uit de verbinding tussen haat en verandering. Alleen vanuit deze mentaliteit verzonnen de 'Sex Pistols' hun naam. Titels en teksten van hun songs waren berekende provocatie. Hun agressieve image stelde vermoedelijk noch de gastheer van een Talkshow, noch de toeschouwers teleur:
'Een Popgroep choqueerde miljoenen toeschouwers met de smerigste uitspraken, die men ooit op de Engelse televisie gehoord had ...Tegen de 200 opgewonden kijkers belden de 'Mirror' op. Een man was zo woedend dat hij zijn dure kleuren TV in elkaar trapte,' berichtte de Daily Mirror. Geweld karakteriseerde hun optredens (...)

Uit: Rosemary Harden: Punk. in: Anziehungskräfte, Variété de la Mode 1786 - 1986. Mnchen Stadtmuseum
Sid Vicious van de Sex Pistols

Terwijl de Sex Pistols een anarchistische houding aannamen, ging de maatschappijhaat van The Clash dieper. Hun sociaal-politieke interpretatie van Punk als uiting van nihilisme en anarchie stemde overeen met die van critici uit die tijd, die opmerkten dat dit de muziek was van de generatie van werkeloze steuntrekkers, die zonder hoop in hun getto's van sociale woningbouw leefden.
Punk-Rock zien als een spontane uitdrukking van door het leventeleurgestelde jongeren zou te simpel zijn. Kijkt men naar de carrière van de Sex Pistols-die de beweging zijn naam gaf dan wordt duidelijk, dat dit niet helemaal het geval is. Hun geschiedenis toont de betekenis die kleding bij Punk heeft. Iedereen sprak over hun uiterlijk, zodat de kleding synoniem en symbool voor Punk werd.

'Punk startte als truc, als een mogelijkheid de muziekbranche te schokken en een beetje onrust te stoken,' heette het in 1986 bij een terugblik. Sedert de vroege jaren zeventig verkochten Malcolm Maclaren en Vivienne Westwood zelfontworpen kleren in hun winkel in Kingsroad. De winkel veranderde meerdere malen van naam - Let it Rock (19711, Too fast to live, Too young to die (1972 - als zinspeling op 'Live fast, die young' (een op de subcultuur rond James Dean geënte kreet) en in 1974 eindelijk Sex. Men verkocht er kleren die op Fetisjistenmode teruggingen. Uit Sex kwamen de Sex Pistols voort. MacLaren werd manager van een al half geformeerde band en recruteerde Johnny Rotten als Lead-zanger. Hij was een vaste klant van Sex en had er eenvoudig het goede uiterlijk voor.


 

Persberichten uit 1976 beschrijven hoe de groepen gekleed gingen: 'Roodgeverfd stekelhaar, doodsbleek geschminkte gezichten, stukken metaal hangen in de oorlellen, nauwe broekspijpen, rode vesten, zwarte das en veiligheidsspelden.' In deze beschrijving van Johnny Rotten zijn niet alleen de kleding, maar ook de sieraden, de haardracht en de make-up typisch voor de eerste Punk-groepen (...)
In het midden van de jaren zeventig was de Punk-haardracht bijzonder vernieuwend. De latere extravagantie in snit en kleur vertekent vaak de herinneringen eraan. Stekelhaar (omdat er nog geen haargel was, met suikerwater gemaakt) was weliswaar populair, maar bij de bands helemaal niet algemeen gebruikelijk. Niemand droeg lang haar, welen hadden een normaal kort kapsel. Glad, glanzend haar was echter niet gewenst: de voorvechters van Punk waren even blij met hun onverzorgde haar als met hun puistjes. Verf werd aanvankelijk alleen voor plukjes van het haar gebruikt.

Voor de Punk-look waren natuurlijk ook de groopies van de bandleden verantwoordelijk, in het bijzonder bij The Bromley Contingent. Zwartgeverfd haar met oranje en soms zwaar geblondeerde kapsels en een dramatische, zwarte make-up waren het kenmerk van ieder Punktreffen. 'Haar gezicht is krijtwit en haar ogen zwartgeschminkt, wat de indruk wekt van een skelet met een Astro-turf pruik. Ze draagt een zwarte hondenhalsband en klinknagel armbanden. Haar T-shirt is afgezet met metalen kettingen en ritssluitingen en verkondigt met bloedgekerfde letters de boodschap 'Destroy'. Van het middel naar beneden is de huid vervangen door zwart PVC,' schrijft Vogue in 1977.
Meer trefpunten, meer bands en de steeds slechtere naam maakten Punk Rock en Punk Look tot een gezocht artikel. In 1977 veranderde Sex zijn naam in Seditionaries. De winkelpui veranderde van aanzien: in plaats van een metaalrooster en felle plastic letters nu matglas en een koperen naambord. De door Vivienne Westwood ontworpen kleding van Seditionaries was als eclectische interpretatie van andere systemen nu meer dan vroegere ontwerpen gericht op een 'total look en stond verder af van de culturele context die ze zelf mede vorm had gegeven. SM-pakken bezaaid met ritssluitingen en vaak voorzien van beenwikkels werden gedragen met lendedoeken van badstof en grote zwarte laarzen.

Stadsindianen

 

Niet alleen de clan van de Pistols-fans, maar ook lieden die gewoon Punkrocker wilden zijn kochten hun spullen bij Sex/Seditionaries. Eind 1976 waren overal in het land praktiserende Punks en fans. 'Een nieuwe Teenager-Spleen doet zich voor. En het is geen mooi gezicht. 'Vermaant de Daily Mirror in 1976. Kleding en haardracht van de jongeren in dit bericht zijn tamelijk conventioneel. De ongewone make-up echter (een ster boven een oog en zwarte verfstempels) illustreerde dat deze teenagers inderdaad deel van een nieuwe Spleen waren.
Gebruiksvoorwerpen die van zichzelf niet mooi waren, werden als anti- sieraad gedragen: metalen kettingen, veiligheidsspelden, baby-spenen. Hetzelfde principe gold voor de kleding. Kledingstukken werden met opzet gescheurd en met spreuken en slogans beschilderd. De Gallery of English Costume in Manchester heeft zo'n hemd in zijn verzameling.

De oorspronkelijke bezitster heeft vast niet geweten hoe dicht haar creatie de van gaten voorziene Sex T-shirts benaderde.
Punk Rock verwoestte de muziekindustrie, maar had op de modebranche niet direct een groot effect. Een opmerkelijke uitzondering vormt Zandra Rhodes 'Conceptual Chic Collection'. Zandra Rhodes stelde, geheel in de lijn van Punk, vragen die alle heersende ideeën over effectvolle kleding omdraaiden. 'Waarom kunnen onze ogen er niet toe gebracht worden een strategisch geplaatste traan te zien als een geborduurde bloem, een veiligheidsspeld even waardevol als een parel? Waarom moet een mouw ingenaaid zijn - als hij er vastgestoken veel leuker uitziet?' vraagt Zandra Rhodes zich in 1983 af. De presentatie van deze 'Conceptual Chic jurk' in Vogue in 1977 ontleent overigens heel weinig aan Punk. Het model heeft de vochtig-zwoele uitdrukking van de late jaren 70, lang, golvend haar en draagt riempjes- sandalen voor de avond.

De ironie wil, dat de invloed van de Punk Look van 1976 op de Haute Couture eerst zichtbaar werd toen de oorspronkelijke Punk veranderd was. Omstreeks 1978/79 waren de strijdbare kracht van de Sex Pistols, die steeds meer problemen hadden, en het uitdagende anders zijn verdwenen. Slimme critici berichtten alweer over de volgende trend. Weer was het Malcolm McLaren, die de stemming precies inschatte. Zijn samengaan met 'Bow Wow wow' en Adam Ant was kenmerkend voor de nieuwe trends van de 'New Romantics'. De 'New Romantic' groepen polariseerden de effekten die Punk Rock in muziek en mode gebracht hadden. De platen industrie keerde terug naar gigantische opname-contracten en de Superstars. De mode industrie paste zich onverwijld aan en werd door de nieuwe trend aangestoken.

De kleren van Vivienne Westwood, die nu onder de naam 'Worlds End' verkocht werden, verschenen voor het eerst begin 1981 in Vogue. Ook haar volgende collecties werden met bijval ontvangen. Veel artikelen werden aan haar gewijd en de barse toon van de Sunday Time uit 1978 was verstomd. Van de Boliviaanse boeren van 1982 tot de 'Punkature collection' van 1983 werd Vivienne Westwood als belangrijk, origineel talent gewaardeerd. Haar onvermogen dit talent te articuleren, werd een soort herkenningsteken, zowel in interviews als in opmerkingen bij de collecties:
'P-P-punk - at - ure
Punk - pu - pu - punkature
Looking - Looking - Looking
Like a Hobi, medi - evil
Yeah my medi - evil hobo girl
Check it out - check it out
Yeah! Inside out! Back to front.'

 

Vivienne Westwood, 'Punkature' , 1983

Er was een parallel tussen dit spel met de plaatsing en betekenis van woorden en de houding van Vivienne Westwood tegenover haar kleren. Het aanzien van kleren werd op z'n kop gezet. De 'Buffalo girls' droegen BH's van satijn over hun kleren, deksels van Vimbussen werden knopen voor vesten. De principes van Vivienne Westwood berustten op de Punk-houding, ook nu ze door de Grandezza van de Haute Couture verfijnd waren.
Terwijl de 'Worlds-End' kleding deel ging uitmaken van het mode establishment verscheen tegelijkertijd in de Vogue bladen een andere, eveneens aan de Punk invloed toe te schrijven vernieuwing. Plotseling droeg men kort haar. Haargels en haarschuim zorgden voor een bijzondere kunstgreep. Het effect was weliswaar afgezwakt, maar de voorganger van dit kapsel was de oorpronkelijke stekelige haardracht van Punk.
(…)
  
 

De haardracht was de meest spectaculaire manier om er 'Punk' uit te zien. De Irokee-bos van de 'Bow Wow wow' werd zelfs het kenmerk van Punk, en fantastisch geconstrueerde scheppingen doken in de meest verschilllende kleuren op. Dat zijn dan de Punks, waarvoor de toeristen naar Kingsroad gaan. Hun portretten vormen nu in elke ansichtkaartenstand naast die van de koninklijke familie de kern van het toerisme naar Londen.
Punk van 1986 verkeert in een toestand, die in schril contrast staat met het begin. De muziek en hele Look zijn intussen steriel geworden.

Charles Shaar Murray stelt in 1986 in de New Musical Express vast: 'Punk verging het net als zijn voorganger Hippie. De geldwolf van de industrie maakte er een beperkte versie van die neerkwam op een eenvoudige formule: kort haar, nog korter haar, kortere songs, karakteristieke belettering; van het hartverscheurende optreden, de echte woede, het zenuwslopende lawaai, de politieke inhoud - van alles werd handig afstand genomen.'
Brenda Polan formuleerde het al drie jaar eerder in de Guardian zo: 'Punk bijvoorbeeld is door de ontwerpers, stylisten en fabrikanten, die de straatstijlen geschikt maken voor massaconsumptie, ingeslikt en fijngekauwd en van weekmakers voorzien weer naar buiten geperst'.
(... )

Sinds de vroege jaren 80 werd de Engelse muziek en mode in verband gebracht met het woord 'straat' als herkenningsmelodie.
Het beste voorbeeld voor deze verbinding is misschien het T-shirt. In 1983 toonde Katherine Hamnet haar grote, witte T-shirts met forse, vetgedrukte spreuken in zwarte letters. In 1984 nam de manager van 'Frankie goes to Hollywood' dit idee over voor de promotie van zijn popgroep. Men had het gevoel dat iedereen die zomer een 'Frankie Says' shirt droeg. Vivienne Westwood en Malcolm McLaren waren er echter al lang beroemd om. T - Shirts op deze manier in te zetten: niet meer als kledingstuk op zichzelf, waarmee het al meer zou zijn dan een accessoire, maar om er een persoonlijke boodschap mee uit te dragen.
Punk mag dan weliswaar door stylisten en ontwerpers verwaterd zijn, maar het is zowel om zichzelf als om de beschreven afsplitsingen in stijl een onderwerp uit de kostuumgeschiedenis dat een onderzoek waard is.