Robert Venturi

Zijn boek 'Complexiteit en tegenspraak in de architectuur' (1966) vatte de overwegingen van een tijdperk van tien jaar samen en functioneerde als een persoonlijk 'Naar een nieuwe architectuur' 1). Bovendien geldt het als een handboek voor de nieuwe stijl van een generatie die uitgekeken was op de vriendelijkheid van wat zij de 'orthodox moderne architectuur noemden. 'Orthodox moderne architectuur' bleek niet zozeer de gehele architectonische productie van de afgelopen halve eeuw in te houden (Venturi maakte een uitzondering voor sommige architecten zoals Le Corbusier, die speciale lof krijgen) als wel de simplistische en oppervlakkige versie van het moderne ontwerpen, die in Amerika de afgelopen twintig jaar overheerste. Venturi nam de bekende Mies 2)-kreet 'Less is more' ('Minder is meer') en parodieerde het met de tegenzet 'Less is a bore' ('Minder is vervelend').

1) Titel van een boek uit de jaren '20 waarin de Franse architect Le Corbusier zijn ideeën uiteenzette.
2) Ludwig Mies van der Rohe is een Duits architect die naar Amerika emigreerde. Hij geldt als een van de belangrijkste vertegen-woordigers van het Modernisme.

Hoewel hij snel verklaarde dat de complexiteit die hij zocht niet gevonden kon worden door eenvoudig meer ornamentele details op te plakken. Hij zag liever een spanning die opgeroepen werd door dubbelzinnigheid in de waarneming (een rijkheid in vorm en betekenis) die het totale effect van het ontwerp aanging. Venturi onderbouwde zijn stelling met talloze illustraties van gebouwen en plattegronden uit voorbije perioden in de geschiedenis, die allemaal gebruikt konden worden om een zekere graad van complexiteit te illustreren. (...) Voorstanders beweerden dat hij de taal van het moderne ontwerpen verrijkte, tegenstanders suggereerden dat zijn vormen willekeurig waren en de deuren naar het eclecticisme openden. Hoe je er ook tegenaan kijkt, het was duidelijk dat hij de dorre sociologische en technische definities van architectuur die toen golden, wilde vermijden ten gunste van een discussie waarin zaken van vorm (en zelfs betekenis) tenminste een rol speelden.

Er zat een regionaal tintje aan Venturi's ideeën dat verband hield met zijn gevoel dat er een echt Amerikaanse architectuur gemaakt moest worden.
Het 'inheemse' waartoe hij zich wendde om passende populaire en geruststellende beelden te vinden was kunstmatig en ontleend aan massaproductie. Het werd geleverd door de winkelcentra en het huis uit de buitenwijk, gebieden die beide gewoonlijk verguisd werden door elitaire ontwerpers met Europese pretenties. In zijn ontwerp voor een huis voor zijn moeder in Chestnut Hill, Philadelphia (1963) had Venturi het 'orthodox moderne' cliché van het glazen-doos-paviljoen vermeden ten gunste van een vluchtig beeld van het huis compleet met gevelspits, hellend dak, toegevoegde profielen, facade, portiek, etc. Dit was echter geen pure replica van het standaard beeld van het koektrommelhuis uit de buitenwijk, omdat de toespelingen op het eenvoudige Amerikaanse huis gecombineerd werden met grappige en dubbelzinnige citaten van Le Corbusier en Palladio.

Tenslotte was op het hoogste puntje een vergulde T.V.antenne geplaatst, die (volgens de kunstenaar) geïnterpreteerd kan worden als een symbool van de bejaarden die zoveel tijd besteden aan T.V. kijken. Het Guild House was opgetrokken uit goedkope baksteen en eenvoudige standaardramen en zo gedetailleerd dat de zo karakteristieke kale vlakken
werden benadrukt. De ramen waren zo gekozen dat ze rijmden met de ramen uit de streek. Het waren doodgewone schuiframen van het soort dat je in goedkope woningen aantreft. In de context van zo'n zelfbewuste architectonische compositie doen ze weer denken aan Venturi's obser-vatie van Pop-Art kunstenaars die 'oude cliché's in een nieuwe context' gebruikten en zo een 'ongewone betekenis gaven aan gewone elementen door de context te veranderen of de schaal te vergroten ....' (...) Maar zijn ideeën waren gewoonlijk overtuigender op papier dan wanneer ze uitgevoerd werden. Het opgewonden zelfbewustzijn verried het gebrek aan een instinctief gevoel voor vorm, ruimte of zelfs verhouding. Venturi zette de toon voor een literair concept van architectuur waarin meer nadruk werd gelegd op betekenissen van bestaande beelden dan op integratie van vormen.