kerkinterieurs van Saenredam

Saenredam maakte het zich echter niet moeilijker dan nodig was. Hij plaatste zijn beeldvlak altijd loodrecht op een van de assen van het gebouw. Voor zover we kunnen nagaan heeft Saenredam in al zijn constructietekeningen de distantiepuntconstructie 1) toegepast, dat wil zeggen dat hij zijn berekeningen maakte op basis van de atstand tussen zijn eigen standpunt en de basislijn van het schilderij. Dat wil niet zeggen dat hij geen andere pijlen op zijn boog had. Als hij bijzondere problemen tegenkwam, gebruikte hij ook bijzondere methodes en was hij in staat om in zijn constructietekeningen allerlei trucjes uit te halen. Zo heeft hij eens een kerkinterieur geconstrueerd vanuit een standpunt buiten de kerk, waarbij hij dus de buitenmuur 'wegdacht'.

Saenredam In 1627 tekende Saenredam het interieur van de Haarlemse Sint Bavo. (...) Hoewel hij toen al dertig jaar oud was (...) bevat de tekening fouten die er op wijzen dat Saenredam op dat moment nog niet veel benul had van de regels van het perspectief. Kennelijk was hij zelf ook die mening toegedaan, want hij vroeg advies aan een Haarlemse landmeter en wiskundige. Samen met hem ontwikkelde hij een geheel nieuw idee: het uitbeelden van bestaande kerkinterieurs met behulp van nauwkeurige opmetingstekeningen. Saenredams werkwijze was behoorlijk omslachtig. Hij begon met het maken van een voorstudie die hij ter plaatse, dus in de kerk, tekende. Vervolgens voerde hij opmetingen uit van de plattegrond en van alle bouwelementen die hij in zijn voorstudie verwerkt had.		*Uit: Rob Ruurs, Voorstudies en opmetingen, reconstructie van een omslachtige werkwijze. in: Kunstschrift 1988/1*
P. J. Saenredam, Interieur van de Mariakerk te Utrecht, 30 juni 1636
		constructietekening 8 januari 1637
	Daarna (soms pas jaren later!) construeerde hij met behulp van de studie en de opmetingen een perspectivisch correcte lijntekening, de constructietekening. De constructietekening werd op een paneel overgebracht en diende dan als ondertekening voor het uiteindelijke schilderij. (...) Alleen de voorstudie en de schetsmatige opmeting zijn in de kerk ontstaan. De rest maakte hij thuis in zijn atelier. (...) Het opbouwen van de constructietekening was een gecompliceerd proces. Voor ieder punt waarvan de kunstenaar de perspectivische plaats wilde construeren, moest hij eerst aan de hand van zijn opmetingstekeningen berekenen waar dat punt in werkelijkheid lag ten opzichte van de basislijn. (...)
Saenredam maakte het zich echter niet moeilijker dan nodig was. Hij plaatste zijn beeldvlak altijd loodrecht op een van de assen van het gebouw. Voor zover we kunnen nagaan heeft Saenredam in al zijn constructietekeningen de distantiepuntconstructie 1) toegepast, dat wil zeggen dat hij zijn berekeningen maakte op basis van de atstand tussen zijn eigen standpunt en de basislijn van het schilderij. Dat wil niet zeggen dat hij geen andere pijlen op zijn boog had. Als hij bijzondere problemen tegenkwam, gebruikte hij ook bijzondere methodes en was hij in staat om in zijn constructietekeningen allerlei trucjes uit te halen. Zo heeft hij eens een kerkinterieur geconstrueerd vanuit een standpunt buiten de kerk, waarbij hij dus de buitenmuur 'wegdacht'.
	(1) Punt op de horizon dat het verdwijnpunt (vluchtpunt) vormt van horizontale lijnen die een hoek van 45 graden maken met het beeldvlak (tafereel). De afstand van het distantiepunt tot het centrale vluchtpunt (de projectie van het oog op het beeldvlak) geeft tevens aan hoe ver het oog van het beeldvlak verwijderd is. Er zijn altijd twee distantiepunten even ver links en rechts van het centrale vluchtpunt gelegen.