BRONNENBUNDELS
 


Hugo Kaagman

De Nederlandse graffiti-kunstenaar Hugo Kaagman (1955) kraakte in 1977 samen met anderen een leegstaand pand in de Amsterdamse Sarphatistraat. In die Periode van de Punk was het huis een brandhaard van maatschappelijk verzet, waar wekelijks De Koecrandt werd gestencild. Kaagman werkte daaraan mee, maar realiseerde zich tezelfdertijd de mogelijkheden van een nog directere spreekbuis: de spuitbus. Hij maakte kartonnen sjablonen die telkens opnieuw gebruikt en gecombineerd konden worden en verlegde zijn werkterrein naar de straat. Op de buitenkant van het Rijksmuseum verscheen zijn spuitbusversie van het Melkmeisje van Vermeer. Aldus gedemocratiseerd kon men ook in de openbaarheid van het meesterwerk genieten. De voorgevel van het pand in de Sarphatistraat, sinds 1981 de Zebra-galerie, beschilderde hij met zwart-witte strepen. Het zebramotief, dat voor Kaagman het samengaan van verschillende culturen beli-chaamt, is één van zijn handelsmerken geworden.

Uit: Wilma Sutó, De koningen van de ondergrondse. in: De Volks-krant 17 dec. 1992

Na een studie sociale geografie aan de Universiteit van Amsterdam, reisde hij in 1976 naar Marokko, waar hij langere tijd in de voormalige hoofdstad Fez verbleef. Daar, en later ook in Senegal, raakte hij in de ban van de abstracte decoratiepatronen uit de traditionele kunst en kunstnijverheid. De motieven en schema's trok hij over op papier, om ze mee terug naar Nederland te kunnen nemen. Aanvankelijk alleen op schuttingen en muren, combineerde hij ze met typische Hollandse voorstellingen: een Moors lijnenpatroon rond de Amster-damse Magere Brug bijvoorbeeld. Sinds 1987 reproduceert Kaagman, nog altijd met behulp van sjablonen en airbrush, dergelijke stereotiepe symbolen uit de oosterse en westerse culturen op het klassieke schilderslinnen. Zijn smeltkroesachtige doeken lijken eigentijdse varianten op de Delftsblauwe tegel, handsprayed in plaats van handmade, en vaak uitvergroot tot een vierkante meter. Maar hoe decoratief zijn schilderijen ook zijn, de figuratieve voorstellingen geabstraheerd tot blauw-witte patronen, nog altijd is er een maatschappijkritische boodschap in herkenbaar. Peace Talks is Kaagmans reactie op de burgeroorlog in het voormalige Joegolavië.

Hugo Kaagman, Zeebra-doek, 1982

We zien hoe de vredesbesprekingen kalm en redelijk en eindeloos voortgaan: twee heren zitten in comfortabele stoelen aan een tafel voor een vage kaart van Europa, het verscheurde land niet meer dan een abstractie achter hun rug. Gevat in een ring van zebramotieven waar grote apen woest omheen in de rondte rennen, wordt het 'concentratische' beeld een cynische metafoor voor de moderne beschaving. De apen, een stuk hout als primitief werktuig in hun poot geklemd, verbeelden het proces van menswording: een evolutie die gezien de hier waarneembare cirkelgang slechts een ogenschijnlijke vooruitgang impliceert. Opereerde de spuitbuskunstenaar aanvankelijk in de illegaliteit: in 1983 decoreerde Kaagman in opdracht van de gemeente Amsterdam een schutting op het Waterlooplein, in 1987 verfraaide hij op uitnodiging van het Tropenmuseum de entree van dat gebouw en anno 1992 zijn de voorbereidingen voor een 57 m lange muurschildering in de nieuwbouw van Schiphol in een vergevorderd stadium.

Binnen de transferruimte van de luchthaven zullen de buiten-landse gasten in afwachting van hun overstap dankzij Kaagman toch het oer-Hollandse cultuurlandschap in ogenschouw kunnen nemen. (...) De volgend jaar op Schiphol te onthullen 'tegelwand' bestaat uit tot een muur aaneengeschakelde, gespoten platen laminaat. Als waren het de bekende keramische beeldjes, werken Kaagmans boertjes en boerinnetjes gehuld in klederdracht tussen de wiekende molens op het vlakke land, dat natuurlijk overal door water omgeven is. De pieren en de vuurtorens, het oude gemaal bij Haarlem en de moderne Zeelandbrug: heel Holland-Waterwerkland is opgenomen in de decoratieve tegelpatronen. Evenals zijn autonome schilderijen is Kaagmans monumentale muur een vernieuwing van de, zeker in de toeristenindustrie zeer gekoesterde, delftsblauwe traditie. Shocking Blue.