Gebrandschilderd glas

Het 13de-eeuwse blauwe glas van Chartres is legendarisch. Het doorzindert de hele kathedraal, zoals het goud dat doet in christelijke mozaïeken en iconen. Beide lijken zij het Goddelijk Licht te symboliseren dat zich door het heelal verspreidt. In praktisch elk raam worden andere kleuren hieraan ondergeschikt gemaakt en zelfs wanneer een andere kleur overheerst vormt blauw bijna altijd de achtergrond. In de 13de eeuw waren rood, blauw, geel/goud en wit de meest consistent gebruikte kleuren. Groen komt wel algemeen voor, maar wordt spaarzaam gebruikt; purper wordt nog minder gebruikt, hoewel bepaalde vensters het juist bij uitstek laten zien, zoals het roosvenster van Canterbury. Huidkleuren worden weergegeven door een soort berookt purper dat nogal eens tot bruin is verdonkerd. Viollet-le-Duc 1) classificeert de volgende 13de-eeuwse kleuren: 4 soorten blauw, 3 soorten rood, 4 purper, 2 geel en goud, 3 groen en 3 tinten wit. Het vereist een scherp oog om de meeste van deze subtiele varianten heden ten dage te onderscheiden.

1) Franse architect uit de 19de eeuw die zich intensief op de gotische bouwkunst heeft toegelegd

Op het hoogtepunt van het middeleeuwse glas is het vooral karakteristiek voor het Franse glas dat rood en blauw steeds naast elkaar worden geplaatst, waarbij de blauwe tinten steeds iets naar groen zwemen om het zware purper terug te dringen dat deze combinatie gemakkelijk voortbrengt. Vaak wordt wit in dunne banden zorgvuldig tussen het rood en het blauw geplaatst als omlijsting voor de medaillons. Dit voorkomt tot op zekere hoogte dat kleurversluiering (het vermengen van kleuren in de ruimte tussen venster en beschouwer) optreedt. Het subtiele gebruik van wit kan soms een zeer dramatisch effect opleveren. In Tours hebben alle kleuren in elk vak van het roosvenster een witte contourlijn die het venster een bijna explosieve kracht verleent.

In het algemeen zijn bij lichtval uit het noorden zachtere kleuren gebruikt dan bij lichtval uit het zuiden. In Chartres overheersen in het noordelijk roosvenster rood en blauw met hier en daar wat goud, wit en overige kleuren, terwijl in het zuidelijk roosvenster wit en goud wat meer zijn toegepast om er een heel ander effect aan te geven. Dit is evenzeer te danken aan de kleurverdeling als aan de kleurkeuze. Zelfs op druilerige dagen maakt het zuidelijk roosvenster een veel dramatischer indruk dan het noordelijke. Dit is vanzelfsprekend precies het beoogde effect. De noordzijde symboliseert de voorbereiding en de zuivering, de zuidzijde de verlichtende vreugde van de Opstanding.