Aan de seizoenen verbonden werkzaamheden

Beelden van gewone, meestal met de landbouw samenhangende bezigheden komen voor in van beeldhouwwerk voorziene kerkportalen, in illustraties van handschriften (vooral getijdenboeken) en op reliëfs.

Een complete serie van twaalf maanden is aangebracht in medaillons in het portaal van Saint-Denis. Waarschijnlijk zijn ze ontsnapt aan de destructieve aandacht van zowel de geestelijkheid van de Verlichting als de vandalen van de Franse Revolutie door hun schijnbare onbeduidendheid. Andere versies zijn bewaard gebleven in Amiens, Autun, Chartres, Sens en Vezelay. In veel series, zoals bijvoorbeeld in Amiens, gaat de arbeid vergezeld van het bijpassende teken van de dierenriem in deze maand. De vanaf de twaalfde eeuw vrij plotselinge opkomst van deze symbolische voorstellingen aan grote kerkportalen, staat misschien in verband met het toenemend belang dat door sommige kloosterorden, vooral de Cisterciënzers, werd gehecht aan verbeteringen in de landbouw en ook met het feit dat vele kathedraalkapittels voor hun inkomsten afhankelijk waren van hun landerijen. Hoewel het nooit gaat om stereotiepe voorstellingen en er vaak lokale variaties van bestaan, komen bepaalde taferelen bijna overal voor. Veranderingen hangen vaak samen met het klimaat: Engelse voorbeelden liggen een maand achter op de Franse en Italiaanse liggen daar weer een maand op voor. (...)

Waarschijnlijk de meest beroemde Franse jaarcyclus is het schitterende handschrift van de Très Riches Heures, dat omstreeks 1416 werd gemaakt voor de hertog van Berry. De miniaturen beslaan een hele pagina en bevatten veel taferelen met landbouwwerkzaamheden afgewisseld met schitterende scènes van vermaak aan het hof. Een vergelijkbaar uitgebreide reeks zijn de fresco's in Palazzo Schifanoia in Ferrara. In bijna geen enkele cyclus blijkt er gewerkt te worden in januari, een maand die geheel gewijd is aan feesten. In Frankrijk heeft ook februari meestal mensen die zich warmen aan een vuur, hoewel een houthakker wel eens hout komt brengen. In Italië snoeien boeren de wijnstokken of ze verrichten graafwerkzaamheden. Maart is in Frankrijk bestemd voor het ploegen, in Italië voor het snoeien van wijnstokken, april voor het verzamelen van kruiden en bloemen, maar voor wat het hof betreft voor flirten en verloven, terwijl in Ferrara de voorbereiding voor de palio - een paardenrace - de mensen bezighoudt.

Mei is voor de (valken)jacht in Frankrijk, in Italië is de hooioogst begonnen, die in Frankrijk niet voor juni plaats vindt. Mannen maaien en vrouwen harken het hooi bij elkaar tot hooioppers; terwijl in Italië de graanoogst al is begonnen en er in juli gedorst wordt. Sommige speciale werkzaamheden komen voor: in juli wordt in Ferrara vlas geslagen om linnen te maken en alleen in Italië worden in augustus de vaten hersteld voor de komende wijnoogst, wat samen met het dorsen wordt weergegeven. September is overal de maand van de wijnoogst en in oktober wordt door iedereen geploegd en voorbereidingen getroffen voor het zaaien van het winterkoren. In november drijft iedereen de varkens de eikenbossen in en de zwijnenhoeder slaat tegen de bomen om eikels voor de varkens te laten vallen om te eten. In december wordt het varken geslacht en het vlees ingepekeld voor de winter, terwijl de jagers op de beer jagen en er brood wordt gebakken voor de komende feesten. De werkzaamheden zijn altijd verbonden met het boerenbedrijf of met de jacht en maar zelden met de handel en wandel in de stad, omdat deze werkzaamheden altijd doorgingen en los stonden van plaats, klimaat en seizoen.