Moderne kunst onder de aandacht

De erkenning en bekendheid van de moderne kunst werd door een voortdurend groeiend publiek bevestigd, niet in de laatste plaats omdat deze kunst begeleid werd door een stroom van publicaties in de vorm van boekwerken en catalogi van een telkens volumineuzer formaat en een telkens uitgebreider keur aan prachtig geïllustreerde tijdschriften. (De ontwikkelingen in de druktechnieken speelden hierbij een belangrijke rol.) Het aantal galeries groeide sinds het midden van de jaren zeventig explosief en de musea ontplooiden een ongekende activiteit. Ook op de televisie werd de moderne kunst op directe of indirecte manier naar voren gebracht. Een belangrijke factor die bijdroeg aan de toegenomen belangstelling voor kunst is ongetwijfeld het feit dat men in het algemeen over veel meer vrije tijd beschikt. Opvallend is voorts dat het aantal kunsthistorici zich de afgelopen periode op zijn minst heeft verhonderdvoudigd! In dezelfde periode kwam men in verschillende landen steeds vaker tot het organiseren van monstertentoonstellingen, vergelijkbaar met de Biënnale van Venetië en de Documenta te Kassel.

Daarnaast breidden internationale kunstbeurzen zich uit tot nooit eerder vertoonde omvang en werden nieuwe beurzen opgezet. Een groot aantal nieuwe verzamelaars deed zijn intrede. Deze kwamen voor een belangrijk deel voort uit de wereld van het bedrijfsleven. Een verklaring voor dit verschijnsel is dat kunst niet alleen steeds meer werd ervaren als een betrekkelijk veilig beleggingsobject, maar vooral omdat er met kunst, in het kader van de 'public relations', goede sier gemaakt kon worden. Een begeleidend fenomeen was het als paddestoelen uit de grond schieten van adviesbureaus in kunstzaken. Bij dit alles waren het niet zozeer de galeries die richtinggevend voorop liepen, zoals men zou verwachten, maar de succesrijke museumdirecteuren, gastconservatoren, en de bedenkers van exposities. De kunst leek zich in de jaren tachtig te ontwikkelen langs een lijn van met uitzonderlijke visie samengestelde tentoonstellingen, en niet meer volgens de kersverse 'traditie' van de ene antitraditie-gerichte vernieuwing naar de andere.

Popularisering: Corneilles en Warhols producten

In het Cobra Museum Amstelveen zijn de bonte Corneille-vogels, zijn spikkelige zonnen, kinderlijke bomen en blauwe vrouwen te zien, zoals die ook op Society Shop-stropdassen, Taittinger-wijnetiketten en ABN- AMRO-pennen en andere commerciële trivia brede lagen van de Nederlandse bevolking hebben bereikt. Waarschijnlijk is Corneille de enige kunstenaar bij wie de museumwinkel een volledig geintegreerd onderdeel van de tentoonstelling uitmaakt. Zijn zijden das voor de Society Shop uit midden jaren tachtig hangt in de vitrine op zaal, maar is ook te koop in de winkel (168 gulden). Tezamen met horloges (100 tot 495 gulden), vulpennen, CD-hoesjes, broches en wijnflessen. Corneille woont al 47 jaar in Parijs, waar hij naar toe verhuisde nadat de Cobra-leden op een beruchte expositie in 1949 in het Stedelijk Museum waren uitgemaakt voor 'knoeiers, kladders en verlakkers'. 'Hier blijven stond gelijk aan zelfmoord', heeft hij eens gezegd. (...)

De wederkerende elementen als zonnen, bomen, tijgers, vogels en vrouwen zijn bekend geworden als de ultieme Corneille. De beeldentaal is hijna pictografisch te noemen Een cirkel staat voor rust, vogel voor beweging of erotiek, de boom voor verbinding tussen aarde en hemel, de vrouw is symbool van aardse erotiek. Ergens in een afgelegen hoek, een etage lager dan de grafiek en schilderijen, is in het Cobra Museum de concertvleugel neergezet die Corneille in 1986 beschilderde en zeventig mille bij Christie's opbracht. Het is een onnozel ding, waarvan je je afvraagt wat de kunstenaar hier heeft gedreven. Corneille is vaak aangevallen op deze commerciële fratsen. Maar verweert hij zich dan, Karel Appel en Pierre Alechinsky beschilderen toch ook een Mercedes of een vleugel. Wat waar is. Maar Corneille leent zijn signatuur ook voor producten die in forse oplage worden verspreid. Zoals pennen, horloges en dassen. Dat maakt Corneilles beeldentaal gevoelig voor inflatie. Je kunt nauwelijks naar het schilderij kijken zonder een product voor je te zien. Corneille dreigt een das te worden zoals Calvin Klein een onderbroek is. Dat effect wordt versterkt doordat Corneilles voorstellingen steeds dezelfde symbolen bevatten, zoals hij zelf toegeeft. 'Ik ben niet zo veelzijdig', zegt hij tegen zijn vriend Hugo Claus in zijn verjaardagsfilm. 'Jij hebt aan één vogel genoeg', glimlacht Claus.