![]() |
BRONNENBUNDELS |
Originaliteit Waarin is Adriaen de Vries origineel? In zijn lange loopbaan heeft De Vries zo'n zeventig bronzen beelden gemaakt. Vrijwel al zijn beelden stellen naakte personages voor uit de mythologie en uit het Oude en Nieuwe Testament. Het zijn doorgaans bekende thema's die De Vries van klassieke beeldhouwers en van Italiaanse kunstenaars zoals Michelangelo of zijn leermeester Giambologna heeft gezien en met wie hij wilde wedijveren. Welk beeld men ook bekijkt, telkens wordt de bezoeker gefrappeerd door de vanzelfsprekende suggestie van beweging en dynamiek. Dat wordt op verschillende manieren bereikt. De figuren zijn nooit statisch weergegeven, maar altijd in een min of meer getordeerde houding, waarbij twee of meer tegengestelde krachten werkzaam zijn. Een gladiator houdt een gestrekte arm afwerend tegen een (onzichtbare) vijand, terwijl de andere op het punt staat toe te slaan. Kain staat op het punt Abel met zo'n vermorzelende kracht te verslaan dat diens afwering overduidelijk vergeefs zal zijn |
Uit: Roelof van Gelder, Spieren e aderen in overvloed. in: NRC Handelsblad 18 december 1998 | |
En in de Laocoóngroep is nauwelijks meer uit te maken wie wie in zijn greep heeft. In de werkplaats van Vulcanus beuken de smeden zo hard op het aambeeld dat het gedreun bijna hoorbaar is. Die tegengestelde krachten binnen een beeld komen voort uit het gekozen moment, dat evenals in de historieschilderkunst essentieel is. Omdat een beeld of een schilderij statisch is, en toch een verhaal wil vertellen, is de kunstenaar gedwongen het beslissende moment, het dramatische hoogtepunt te kiezen. In dat ene gestolde ogenblik moet zichtbaar zijn wat zojuist vooraf is gegaan en wat de held of de helden nu te wachten staat. Zoals tegenwoordig de meest geslaagde sportfoto's in één klap een triomf of een drama kunnen weergeven, waarin een hele wedstrijd wordt samengebald. Ondanks de zwaarte van de grote beelden hebben ze iets luchtigs. De Vries kon voortreffelijk spotten met de zwaartekracht. Hij is een meester van de opwaartse beweging. Theseus draagt Antiope, paarden steigeren, maar de meest subtiele suggestie op dit gebied is nog dat Psyche opstijgt naar de Olympus, daarbij omhooggevoerd door drie driftig fladderende putti. |
||
|
Adriaen deVries, Psyche
door putti gedragen. 1590-92 |
|
Ook het materiaal zelf is verantwoordelijk voor de grote levendigheid. Het brons reflecteert het licht en omdat deze beelden ontworpen waren om er helemaal omheen te kunnen lopen verandert het beeld bij elke stap die men verzet, zelfs bij elke hoofdbeweging. En dan is er nóg een element dat de suggestie van beweging opwekt: water. Een aantal beelden heeft deel uitgemaakt van een fontein, zoals een groep uit Augsburg. Bekender nog is de Neptunusfontein in Drottningholm bij Stockholm.( ...) Temidden van een waterpartij zijn de bronzen door het stromende of spuitende water en de weerkaatsing van de golven per definitie in beweging. Zoals gezegd zijn vrijwel alle figuren van De Vries naakt. Zelfs de Christusfiguren hebben geen lendedoek om, iets wat zelden zo werd uitgebeeld. Die naaktheid stelde De Vries in staat zich helemaal te concentreren op de oppervlakte, op de huid, de musculatuur en de haren. Zowel mannen als vrouwen zijn geïdealiseerde figuren. |
||
De mannen zijn onveranderlijk krachtmensen, met spieren,
pezen en aderen in overvloed. De vrouwen hebben dat niet. Het vlees is
mollig, de huid heeft niet die ribbelingen van ader, spier en pees en
hun gezichten hebben minder expressie. AI het werk straalt een grote ernst
uit. Adriaen de Vries mag dan een vertegenwoordiger van het maniërisme
zijn, wat toch altijd speelse elementen bevat, zijn werk is bloedserieus.
De wat gladde stijl van De Vries' vroege beelden maakte langzaam plaats
voor een wat expressievere manier van werken. Stukken voet zijn dan ruw
gemodelleerd, het haar is schetsmatig weergegeven, men ziet eerder de
suggestie van spieren dan dat ze met anatomische precisie zijn weergegeven.
Dat moet een bewuste keuze zijn geweest, een manier van werken die bij
meer virtuoze kunstenaars aan te wijzen is en die wel bekend staat als
'alter Stil'. De spontane, expressieve weergave lijkt nonchalant, maar
is in feite van een trefzekere abstractie. Het valt te vergelijken wat
in de schilderkunst vooral bekend is van het late werk van Titiaan, Frans
Hals en Rembrandt.
|