De nietige mens wordt herinnerd aan zijn vergankelijkheid

Het Zeestuk 2

In plaats van de heersers op zee ziet men op deze categorie zeestukken een geweldige natuur die de nietige mens herinnert aan zijn vergankelijkheid. Temidden van hoge golven en duistere luchten hellen de kleine vaartuigjes gevaarlijk ver over. Soms verschijnt uit de diepte een reusachtig monster. In de schilderkunst had dit thema een lange traditie die terugging op voorstellingen van bijvoorbeeld Jonas en de walvis.
Wie de schilderijen van de zeeschilders met elkaar vergelijkt zal zich steeds weer verbazen over het werk van Willem van de Velde de Oude. Een schilderij van deze meester herkent men onmiddellijk aan de zachte grijze tinten tegen een achtergrond die helder wit is. Heel licht doemen verre schepen op aan de horizon terwijl de boten op de voorgrond bijna zwart afsteken. Daardoor lijkt het alsof je een enorme ruimte binnenkijkt. Van dichtbij gezien blijkt het niet om gewone schilderijen te gaan. Men ziet uiterst fijn gearceerde penlijnen, alsof het een gravure is. Maar het formaat van de voorstelling is vele malen groter dan dat van een normale prent en de minutieuze tekening ziet er op enige afstand dan ook ragfijn uit. Tegenwoordig noemt men deze doeken en panelen wel 'penschilderijen'. Willem van de Velde de Oude was de belangrijkste specialist in deze techniek.

Penschilderijen

Penschilderij van Willem van de Velde de Oude

De stijl van de zeeschilders werd in de loop van de zeventiende eeuw steeds dramatischer. Bij Jan van de Capelle (1625-1679) en Willem van de Velde de Jonge (1 633-1707) vormen schuin hangende, gedraaide en elkaar half overlappende zeilen een grillig ritme dat nog eens wordt herhaald in de spiegeling van het water. Donkere zeilen tegen een blauwe hemel wisselen af met stukken zeil die juist oplichten voor zware onweerswolken. Deze sterke contrasten en complexe composities maken duidelijk dat we ons inmiddels in de stijlperiode van de barok bevinden. De zeestukken van Hendrick Vroom uit het begin van de eeuw hadden nog een totaal ander karakter. Door het hoge gezichtspunt krijgt men bij hem de indruk zich buiten de afgebeelde ruimte te bevinden en er als het ware door een vergrootglas naar te kijken. De wereld die daar verschijnt is kristalhelder maar we zien haar van grote afstand. 

 

Door jongere schilders werd het gezichtspunt veel lager gekozen. Zij gebruikten het perspectief zo dat de beschouwen de indruk krijgt zich in de geschilderde ruimte te bevinden. Ludolf Backhuizens Schepen in nood bij zware storm (afb rechts) is daarvan een goed voorbeeld. De compositie dwingt ons met het oog de bewegingen te volgen van de hoge golven. Wie voor dit schilderij staat voelt het effect ervan bijna in zijn maag.

Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-2 voor havo en vwo in het profiel C&M..  Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. Geraadpleegde Literatuur: De gloed van kanonvuur op het water. Vitrine dec 1996

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven.


12/16/2014 update digischool CKV-2