schilder

beeldhouwer

fotograaf

Sommige schilders van Barbizon gebruikten fotografie al als voorbeeld en geheugensteun. De ‘objectief’ vastgelegde werkelijkheid heeft zeker de manier van kijken van de impressionisten beïnvloed. De fotografie maakte eind jaren vijftig en in de jaren zestig een snelle ontwikkeling door. Al in 1858 was een sluitertijd van 1/50 ste seconde mogelijk. Beweging kon nu bevroren worden.  In het werk van de inmpressionisten komen vaker afsnijdingen voor, figuren die uit beeld verdwijnen. Van groot belang voor het begrip van beweging waren de momentopname van Muybridge (1830-1904). Voorheen werden paarden altijd met gestrekte benen weergegeven. Toen in de jaren tachtig de Kodak boxcamera verscheen, werd het medium voor een grotere groep toegankelijk. Degas kon dus zelf foto’s maken. Hij viel menig familielid en vriend met zijn camera lastig. 

De uitvinding van de fotografie heeft een doorslaggevende richting gegeven aan deze manier van kijken met schijnbaar toevallige afsnijdingen, een werkwijze die ook werd gevoed door Japanse prenten, die in deze tijd geliefd waren onder kunstenaars. 

Paul Valéry,  die hem erg goed kende, legde in de jaren '30 zijn herinnering aan Degas' reacties op paarden en de camera vast. Hij was een van de eersten, die de werkelijke houdingen van het edele dier in beweging bestudeerde.

Voor deze foto's waren negen olielampen nodig en een vreselijk kwartier lang onbeweeglijkheid van de personen. Het was het mooiste portret van Mallarmé, dat ik ooit gezien heb, afgezien van Whistlers bewonderenswaardige litho. De foto's van Muybridge legden alle fouten bloot, die beeldhouwers en schilders hadden gemaakt in hun weergave van de verschillende houdingen van het paard. Zij lieten zien hoe inventief het oog is of liever hoezeer het gezichtsvermogen de gegevens heeft bijgesteld, die het ons geeft als het positieve en onpersoonlijke resultaat van de waarneming. Daarom stelde men zich voor dat het paard bewoog op de manier, waarop het oog het scheen te zien. Het zou kunnen zijn dat als deze ouderwetse voorstellingswijzen met voldoende fijngevoeligheid werden onderzocht.

Maar deze ingelaste pauzes in de beweging bestaan slechts in de verbeelding. Alleen waarschijnlijke houdingen konden aan een zo snelle beweging worden toegeschreven. Het zou de moeite waard kunnen zijn om te trachten dit creatieve zien, waarbij het begrip de gaten vult in de zintuigelijke waarneming, door middel van gedocumenteerde vergelijkingen te bepalen.

In het renpaard ontdekte Degas een zeldzaam object, dat kon voldoen aan de voorwaarden, die zowel door zijn temperament als door zijn tijd aan de keuze van zijn onderwerp werden gesteld. Waar kon men in de eigentijdse realiteit zuiverheid vinden? Zowel realisme als stijl, elegantie als precisie waren ruim voorhanden in de zuivere vorm van de volbloed. 

Degas gebruikte zijn camera om zijn modellen in verschillende lichaamshoudingen vast te leggen. Zo hoefden ze niet meer zolang in dezelfde houdingen te poseren, wat in het geval van een springende ballerina niet eens mogelijk was. Hij was daardoor tevens goedkoper uit, want hij hoefde zijn modellen niet voor hele dagen in te huren.

Door de mogelijkheden van de fotocamera zagen zijn schilderijen eruit als fotografische snapshots; snel geschoten opnamen die de werkelijkheid ‘betrappen’. Het waren als het ware ‘bevroren bewegingen’. 

Veel schilderijen zijn geschilderd vanuit vreemde plaatsen, zoals de lager gelegen orkestbak of juist de hoger gelegen loge. Dit zogenaamde vogel- en kikkerperspectief zijn specifieke camerastandpunten die de belichting op de danseres doen vallen, zonder dat de uitgelichte persoon zich in het midden van het doek bevindt. Daardoor speelt de omliggende ruimte een belangrijke rol en krijgt de toeschouwer het idee dat die het gevoel van de danseres uitdrukt.

Veel minder bekend dan zijn sculptuur is het dat hij ook fotografeerde. Op zichzelf is het niet zo bijzonder dat hij dit deed. In ons land beoefenden Breitner en Willem Witsen de fotografie en, moet ik zeggen, met meer succes dan Degas. In het oog van sommige Fransen is hij ook als fotograaf een grootmeester. Deze mening kan ik niet delen.

Degas heeft altijd een grote belangstelling voor de fotografie gehad, maar hij begon er zelf pas omstreeks 1885 mee. 
De resultaten die Degas ermee bereikte zijn matig, al zijn sommige foto's die hij maakte belangwekkend door de historische personen die er op staan. Degas die beweerde overdag belangrijker dingen te moeten doen, fotografeerde liefst 's avonds. Bij het licht van soms wel acht petroleumlampen moesten zijn modellen drie minuten stilzitten. Deze wijze van fotograferen was in die tijd zeker stoutmoedig, maar wat er uit voortkwam, was er meestal naar - niet erg goed."

Samenstelling bronmateriaal uitsluitend en alleen ten behoeve van tehatex vwo en het nieuwe vak ckv-2 en 3 uit het algemeen deel  voor havo en atheneum. Overnemen voor commerciele doeleinden verboden. Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. Bronnen oa: Paul Valéry, Degas, danse, dessins. Parijs 1936 en Bronnenbundels

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij helaas niet geven.
05/17/2007 last update