|
ALBRECHT DÜRER: MELENCOLIA I (1514) |
|
|
| In de linkerbovenhoek draagt een
vleermuis een titelbordje MELENCOLIA I. De vleermuis was toen, zoals in
de hele middeleeuwen, een symbool voor de duivel die slapende wezens
overviel. Achter het bordje schittert een avondzon onder een regenboog.
Dit letterlijke en figuurlijke perspectief roept een symbool van
hoopvolle verwachting op: de regenboog als symbool voor het verbond van
Christus met de mens. In die linkerhoek zit er dus een tegenstelling:
een goed (het licht) en een kwaad (de duisternis).
Hoewel de avondzon echter links straalt, verlicht een gloed van rechts het grootste deel van de afbeelding. Door de weegschaal, de zandloper, het klokje en het magische vierkant aan de wand wanen we ons in een interieur, en toch lijkt het hele tafereel zich buiten (op een terras?) af te spelen. Een echt veilig binnen is er niet meer. De ladder geeft zelfs de indruk dat er aan het gebouw nog gewerkt wordt. Maar alle werk ligt stil zoals de gestolde zee en de scheepjes met gereefde zeilen in een baai bij een slapend havenplaatsje. Een weelderige dame staroogt met duistere blik en leunt met haar elleboog op een gesloten boek. Aan haar voeten een slapende hond. De hele natuur verstilt en rust, moeheid kenmerkt de melancholie. Centraal is er echter beweging: een heldere putto, gezeten op een maalsteen, kribbelt driftig op een lei. Deze figuur staat voor de mens, dat nietig wezen, het enige dat druk bezig is. De wandvoorwerpen hebben vooral te maken met meten en rekenen. Her en der liggen een meetlat, een passer, een winkelhaak en staat er zelfs een inktpot met vederkoker. Ook de gave prisma-achtige steen en bol verwijzen naar Meetkunde en Wiskunde. De overige voorwerpen zijn werktuigen (hamer, nijptang, spijkers, mondstuk en blaasbalg, smeltkroes met kolentang, zaag en schaaf) die er chaotisch en verspreid bij liggen. De weelderige dame is beslist geen mens. Met haar kroon, vleugels en gestalte steekt zij boven het menselijke uit. Zij is een middeleeuwse allegorie voor het quadrivium: de vier van de zeven vrije kunsten en vaardigheden. Door meten en bewerken van de materie probeerde de mens de (aardse) waarheid te doorgronden en te beheersen. De allegorie heeft de symbolen van macht, namelijk de sleutels en de geldbeugel, binnen handbereik. |
|
het magisch vierkant van Durer: de som is steeds 34 |
|
Dürer beeldde met zijn gravure de denkende mens van zijn tijd uit. Die zat nog vast in de symbolen (allegorie) en de machten (God en Duivel) van de Middeleeuwen. Maar hij ervoer nieuwe zaken (rechtse lichtinval, natuurgetrouwe afbeelding van de hond, perspectief). Daaruit volgde een zekere gespletenheid die verlammend werkte. Was zijn arbeid van gevoelige en attente waarnemer van zijn tijd zinvol? Dürer aarzelde nog om de sprong naar het nieuwe te zetten. Zwartgallige gedachten waren misschien ingegeven door de dood van zijn moeder, maar ze vertolkten meer dan het leed van één man. Ze verwijzen ook naar de verwarring bij vele tijdgenoten die hun samenleving poogden te begrijpen. |
| Samenstelling
bronmateriaal ten behoeve van tehatex vwo en het nieuwe vak ckv-2/3 uit
het algemeen deel voor havo en atheneum. Meewerken aan deze
site? Opsturen via e-mail is voldoende.
Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij helaas niet geven.
|
