|
Die Gebärdensprache erläutert durch 94 mimische Darstellungen |
| In de medische wetenschap werd fotografie in de eerste plaats gebruikt om kenmerkende aspecten van ziektes te documenteren. Technische tekortkomingen bemoeilijkten ook hier het maken van bruikbare foto's. De 'vertaling' van de diverse kleuren van bijvoorbeeld vlekkerige huiduitslag in fotografische zwart-wit-tinten was onbetrouwbaar omdat de emulsie niet voor alle kleuren even gevoelig was. Desalniettemin werden foto's opgenomen in de dossiers als visuele geheugensteuntjes tijdens de behandeling. Daarnaast werden steeds meer beelden gebruikt ter illustratie van medische literatuur. Met foto's van voor en na de behandeling werden de effecten van het medisch ingrijpen vastgelegd. In 1863 bijvoorbeeld liet de Duitse arts J. Wildberger zijn patiëntjes fotograferen (afb. 127)- Waarschijnlijk gebeurde dit door de plaatselijke portretfotograaf, getuige de typische atelierattributen die zichtbaar zijn. In de Archives de Médecine Navale van 1865 en 1866 deed J. Roux verslag van twee door hem uitgevoerde chirurgische ingrepen, de amputaties van een onderarm en een voet. De twee artikelen werden toegelicht met foto's van de patiënten na de operatie. |
| Een ware revolutie binnen de medische wetenschap als gevolg van de fotografie vond echter pas rond de eeuwwisseling plaats. De Duitse natuurkundige Wilhelm Conrad Röntgen ontdekte in 1895 het doordringingsvermogen van de, later naar hem vernoemde, röntgenstraling. Zijn ontdekking betekende ook voor de fotografie de overschrijding van een magische grens. Niet langer hoefde zij zich te beperken tot het vastleggen van uiterlijke kenmerken, ook het onderzoeken van het inwendige van het lichaam behoorde nu tot haar mogelijkheden. |
| De wens om het onzichtbare zichtbaar te maken was ook aanwezig binnen andere, aan de medische wetenschap verwante disciplines, de psychiatrie en psychologie. Zij hielden zich bezig met uitingen van geest en ziel. De emancipatie van deze nieuwe wetenschappen verliep moeizaam, aangezien zij minder objectief meetbare zaken bestudeerden en daarmee niet in het traditionele natuurwetenschappelijke model van wetmatigheid, mathematisering en experimentele toetsbaarheid pasten. Fotografie heeft de acceptatie en ontwikkeling van de geestes- wetenschappen ondersteund. |
|
Guillaume-Benjamin Duchenne de Boulogne, Oscar Gustav Rejlander en anderen. Uitdrukkingen van verdriet Heliotypie Plaat 2 uit Charles Darwin, The Expression of the Emotions in Man and Animals, London 1872. |
| Hugh Diamond maakte al in 1850 portretten van zijn patiënten. De aldus verkregen objectieve informatie werd vervolgens door hem subjectief geïnterpreteerd. Bij het zoeken naar de verschijningsvormen van verschillende geestelijke 'ziektebeelden', zoals melancholie en hysterie, gebruikte hij portretten van zijn patiënten om hun innerlijk te analyseren. Diamond en anderen interpreteerden het gezicht als spiegels van de ziel. Deze opvatting werd algemeen aanvaard, ook in niet-wetenschappelijke kringen, zoals die van het toneel. In het voorbeeldboek Die Gebardensprache erläutert durch 94 mimische Darstellungen uit 1886, wrong de acteur Michel zijn gezicht in allerlei bochten om zo voor elk van de 94 uit te beelden emoties te komen tot de juiste, passende expressie. |
| Andere opvattingen deden zich echter ook voor. Guillaume-Benjamin Duchenne de Boulogne bijvoorbeeld zag het gezicht, in tegenstelling tot zieleknijpers als Diamond, als een verzameling spierfuncties. Aan het zoeken naar de universele verschijningsvormen van emoties bij - in dit geval - de gezonde mens, heeft ook Darwin een bijdrage geleverd. Hij liet zich bij zijn studie naar expressie beïnvloeden door de opvattingen van Duchenne. In 1872 verscheen The Expression of the Emotions in Man and Animals, waarin Darwin beweerde dat de gezichtsuitdrukking van emoties niet was voorbehouden aan de mens alleen, maar overeenkwam met die van dieren. |
|
Oscar Gustav Rejlander leverde een aantal portretten waarop bepaalde emoties met de bijbehorende gebaren uitgebeeld zijn. portrait, young girl occupation, dress allegory, sexuality portrait, young girl allegory, virginity |
| Een deel van zijn inzichten
ontleende Darwin aan foto's van Duchennes experimenten.Hoewel hij belang
hechtte aan een waarheidsgetrouwe weergave, koos Darwin in zijn boek
niet uitsluitend voor fotografische illustraties. een aantal
afbeeldingen is naar het leven getekend en vervolgens gegraveerd. De
gepubliceerde foto's ogen enigszins bij elkaar geraapt. Behalve eerder
gepubliceerd materiaal van Duchenne kreeg Darwin negatieven en foto's
toegestuurd van collega's en liet hij ook nog nieuwe opnamen maken.
De vooral om kunstzinnig geënsceneerde genrefoto's bekende Oscar Gustav Rejlander leverde een aantal portretten waarop bepaalde emoties met de bijbehorende gebaren uitgebeeld zijn. Alle foto's zijn door Darwin ongetwijfeld weloverwogen verzameld op basis van het onderwerp, maar uiteindelijk zijn ze met uiteenlopende motieven gemaakt, kortom zonder vooropgezet plan. Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van tehatex vwo en het nieuwe vak ckv-3 uit het profiel cultuur en maatschappij voor havo en atheneum. Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. Geraadpleegde literatuur: Een Nieuwe Kunst; Fotografie in de 19de eeuw Amsterdam 1996 Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven. 09-12-2003 CKV-2 digischool |
