Étienne-Jules Marey (1830 - 1904 )

Marey aan het werk 1890
Er zijn weinig dingen, die het publiek zo stormenderhand voor zich hebben gewonnen als de film. Met de uitvinding ervan is het echter niet zo vlot gegaan. Het heeft tientallen jaren geduurd, voordat ze haar beslag kreeg. Een lange reeks onderzoekingen en proefnemingen is er aan voorafgegaan.

Het eerste toestel, dat een serie afbeeldingen van een bepaald object zo weergaf, dat de waarnemer een doorlopende beweging meende te zien- het principe, waarop het filmapparaat berust- werd al in 1832 vervaardigd door professor Ferdinand Plateau uit België. Het toestel, door hem phenakistiscoop genoemd, stemde vrijwel overeen met de gelijktijdig door de Weense professor Stumpf uitgevonden stroboscoop. De toestellen bestonden uit een ronde schijf op de rand waarvan de verschillende bewegingsfasen van een object werden getekend. Liet men de schijf nu voor een kleine opening snel ronddraaien, dan kreeg men de indruk, dat het object zich echt bewoog. Deze vinding, ook pantoscoop of kaleidorama geheten, wordt als kinderspeelgoed ook nu nog wel in de handel gebracht.
De toestellen van Plateau en Stumpf hadden het nadeel, dat al de afzonderlijke bewegingsfasen met de hand moesten worden getekend. Een zuivere weergave van een bewegend object werd eerst mogelijk door de uitvinding van de fotografie. Door namelijk een reeks momentopnamen te maken en ze met uiterst korte ouderbrekingen op een scherm te projecteren kon men de suggestie wekken van een natuurlijke beweging. De in 1830 geboren Fransman Etienne-Jules Marey, arts en fysioloog, komt de eer toe de uitvinder te zijn van het eerste zij het dan primitieve filmapparaat.

Dit toestel gebruikte Maray rond 1880 om de beweging van mens en dier vast te leggen door middel van fotografie.

Chronophotographe

Van jongs af interesseerde Marey zich bijzonder voor het mechanisme en de bewegingen van mens en dier. Op vierentwintigjarige leeftijd zond hij aan de Franse Academie van Wetenschappen een verhandeling over de bloedsomloop, welke veel opzien baarde. Hij was de eerste die wees op de betekenis van de elasticiteit van de bloedvaten bij de bloedsomloop. Na zijn proefschrift, waardoor hij in heel de wetenschappelijke wereld van zijn tijd bekendheid verwierf verdedigd te hebben, richtte de jonge geleerde te Parijs een eenvoudig laboratorium in, dat de bakermat zou worden van de moderne fysiologie, die, zoals men weet, de leer is van de normale levensverschijnselen. In 1867 werd hij benoemd tot professor aan het Collège de France en kort daarna publiceerde hij een werk, dat handelde over de loop van de mens en van het paard, over de vlucht van vogels en insecten. Vooral de door hemzelf vervaardigde tekeningen van de verschillende bewegingsmomenten van een galopperend paard verbaasden het publiek, omdat ze te zien gaven, dat het dier op sommige ogenblikken slechts met én poot de grond raakte.

Fotografisch werk van Marey:

1883. The side of the body farthest from the camera is covered in black cloth and thereby made invisible.

Chronophotographs July 1886

Chronophotographs July 1886

Het boek werd in vele talen vertaald en kwam ook in handen van een Amerikaan, die een groot liefhebber van de paardensport was. De tekeningen van Marey boeiden hem uitermate, vooral die van het galopperend paard, dat met één poot de grond raakte. Hij wilde op dit punt zekerheid hebben en riep de hulp in van de toenmaals bekende Amerikaanse fotograaf Muybridge. Om de verschillende bewegingsfasen van een galopperend paard vast te leggen, plaatste hij rondom een piste 24 fototoestellen op gelijke onderlinge afstand. Door middel van een eenvoudig mechaniek werden ze achtereenvolgens door het paard zelf in werking gesteld. De momentopnamen van Muybridge bewezen, dat de tekeningen van professor Marey volkomen juist waren.

 

Etienne-Jules Marey cronophotography experiment, with cat falling down

In 1876 hoorde Marey van de fotografische opnamen van Muybridge en hij begreep aanstonds, van welk groot nut de fotografie voor zijn bewegingsstudies kon zijn. Het moest mogelijk zijn, dacht hij, een apparaat te construeren. dat de 24 fototoestellen van de Amerikaan verving en toch evenveel opeenvolgende bewegingsmomenten vastlegde. Na veel experimenteren vond hij in 1884 de chronofotograaf uit, ook wel fotografisch geweer genoemd, waarmee honderd momentopnamen per seconde gemaakt konden worden.

Een medewerker van professor Marey hanteert diens fotografisch geweer om momentopnamen van een vliegende vogel te maken.


Met dit geweer ging professor Marey onder meer op jacht in de omgeving van Napels, waar hij elk jaar zijn zomervakantie doorbracht. De Italianen dachten, dat hij niet goed snik was. Ze zagen hem de hele dag met het geweer rondlopen en op vogels en andere dieren mikken zonder dat hij ooit schoot, Op straat werd hij door de kinderen uitgejouwd. Het laboratorium van het Collège de France werd op de duur te klein voor de geleerde onderzoeker en daarom stelde de stad Parijs hem een terrein in het Parc des Princes ter beschikking voor de bouw van een nieuw laboratorium. Professor Marey liet er evenwel ook een reubaan aanleggen, waarop hij naar hartelust de bewegingen van hardlopers, paarden. honden enzovoort kon bestuderen. Dikwijls bracht hij er de nacht op een veldbed door om 's morgens vroeg weer aan de slag te kunnen gaan, zozeer ging hij op in de studie van de beweging.

In 1890 vervaardigde Marey een verbeterde chronofotograaf, die de bewegingsfasen niet meer op een plaat, maar op een door Green uitgevonden filmband van celluloid vastlegde. De geleerde onderzoeker heeft er nooit aan gedacht zijn instrument te gebruiken om het publiek te vermaken en er zo munt uit te slaan. Het waren de gebroeders Lumière uit Lyon, die in 1895 aan de Boulevard des Capucines te Parijs de eerste bioscoop openden. Deze trok zoveel publiek, dat de ondernemers het volgend jaar reeds een tweede openden. Snel hebben sindsdien de bewegende beelden de hele wereld veroverd.

Samenstelling bronmateriaal uitsluitend en alleen ten behoeve van het nieuwe vak ckv-2 uit het algemeen deel  voor havo en atheneum. Overnemen voor commerciele doeleinden verboden. Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. Geraadpleegde bronnen: Braun, Marta. (1992) Picturing Time. The work of Etienne-Jules Marey (1830-1904). Chicago & London: The University of Chicago Press en http://www.expo-marey.com/  Tekst: Katholieke Illustratie. februari 1956.

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij helaas niet geven.
05/15/2007 last update