|
Echte schoonheid zit van binnen |
| De anatomie is een belangrijk
onderdeel van de medische wetenschap. Voordat een arts een zieke kan
genezen moet hij allereerst weten wáár in het lichaam zich al die
verschillende botten, spieren en organen bevinden.
De Griekse filosoof Aristoteles (384-322 v.Chr.) onderscheidde al zenuwen van pezen en beschreef de vertakking van de hoofdslagader in kleinere bloedvaten. Leonardo da Vinci (1452-1519) produceerde zeer
gedetailleerde tekeningen van de binnenkant van het lichaam voor
anatomische lessen. Leiden was (al vanaf 1675 universiteitsstad) een van de eerste plaatsen waar een ruimte was ingericht om demonstraties in de anatomie te geven. In de voormalige kerk van het Begijnhof begon men in 1591 aan het bouwen van een stellage (Theatrum Anatomicum). Daar konden makkelijk 200 personen plaats nemen. Pieter Pauw verrichtte hier in 1593 de eerste sectie. Het demonstratiemateriaal, skeletten, preparaten, etc. groeide snel aan tot een echte verzameling. Deze werd bovendien aangevuld met allerlei vreemde zaken als mummies en andere archeologica en ethnografica. ‘s Zomers werden geen secties verricht. Dan stalde men de hele verzameling uit. Een bewaker leidde de bezoekers rond en verkocht catalogi. In de wintermaanden werd alles weggehaald en in het Academiegebouw aan het Rapenburg ondergebracht. In het Theater kwamen kaarsen voor de verlichting te staan en werd de grond met welriekende kruiden bestrooid. Op één van de beroemdste schilderijen van Rembrandt (1606-1669) geeft de Amsterdamse dr. Nicolaas Tulp zo’n les aan medische studenten. Studenten moesten het tot nu toe doen met tekeningen, skeletten, plastic modellen, organen op sterk water, computerbeelden en de ontleding van echte lijken. Vroeger werden daarvoor misdadigers of anonieme overledenen gebruikt. Tegenwoordig stellen steeds meer mensen hun lichaam welbewust ‘ter beschikking van de wetenschap’. Maar de bruikbaarheid is beperkt. |
|
"De Anatomische Les van Dr. Nicolaes Tulp" [1632] Rembrandt van Rijn. |
| De
geschiedenis van wassenbeeldenmusea begint met anatomisch-medische
verzamelingen ten behoeve van het onderwijs. De beperkte beschikbaarheid
(en beperkte houdbaarheid) van lijken, deed de behoefte ontstaan aan
alternatieven. Was bleek een bruikbaar materiaal en zo ontwikkelde zich
in de loop van de 18de eeuw de kunst om in detail anatomische modellen
te vervaardigen ("ceroplastie anatomique"). De belangrijkste
verzamelingen van zulke 18de eeuwse preparaten zijn La Specola
(Florence) en het Josephinum (Wenen).
La Specola (Florence) In de tweede helft van de 18de eeuw ontstonden uit de anatomisch-medische verzamelingen, verzamelingen van portretten van bekende persoonlijkheden. Het museum van Curtius te Parijs (het latere Madame Tussaud’s) was een van de eerste. |
|
Le Caverne des Grands Voleurs / Chamber of Horrors |
| Philippe-Guillaume Curtius (1737-1794) was een Zwitserse arts die zich ontwikkelde tot modelleur van medische waspreparaten. In 1757 opende hij in Bern een anatomisch-medisch museum. Hij kwam in 1762 naar Parijs In 1770 opende hij een galerij van wasportretten aan de Boulevard Saint Martin. In 1776 verhuisde hij de verzameling naar Palais Royal. In 1782 opende Curtius een tweede vestiging aan Boulevard du Temple (nr 52). In deze tweede vestiging plaatste hij beroemde misdadigers in "Le Caverne des Grands Voleurs". Dit werd het begin van de later zo bekend geworden "Chamber of Horrors". In 1794 werd de zaak overgenomen door Curtius’ nicht Marie Grosholtz, de latere Madame Tussaud (1761-1850). |
|
|
| Twintig jaar geleden ontdekte de
Duitse prof. Gunther von Hagens, medicus en anatoom in Heidelberg, een
techniek om menselijke lichamen met kunststof te conserveren. Door
‘plastinatie’ kunnen lichamen en afzonderlijke weefsels ‘tot in
het microscopische details’ worden bewaard. De methode verenigt preparatie met moderne kunststofchemie. In een koud oplossingsbad worden uit het stoffelijk overschot weefselvet en -vocht beetje bij beetje vervangen door bijvoorbeeld eceton. Dan wordt het lichaam vacuum aan de kook gebracht en volgt ‘geforceerde impregnering’, waarbij het oplosmiddel uit het weefsel trekt en kunststoffen kunnen binnendringen. Na dat proces, dat weken duurt, is het preparaat klaar voor verdere behandeling. Door de conserveringsmethode zijn de plastinaten droog en reukloos en vrijwel onbeperkt houdbaar. Von Hagens: ,,Mijn preparaten worden ouder dan farao-mummies.’’ Wanneer hij dood gaat blijft hij consequent: hij wil dan in plakken gesneden blijven voortbestaan. |
| Voor anatomische studenten vormen de plastinaten fantastisch lesmateriaal. Maar de ‘lijkschouwing’ blijft niet beperkt tot collegezalen en operatiekamers. Voor het eerst krijgt ook de medisch geïnteresseerde leek, anders dan door tekeningen en modellen, driedimensionaal inzicht in het eigen lichaam. Meer dan 200 plastinaten van Von Hagens, waaronder twintig van complete, maar gedemonteerde lichamen, trokken al miljoenen bezoekers op tentoonstellingen in Japan, Oostenrijk, Zwitserland en Duitsland. |
|
De 'huidman' draagt zijn eigen vel |
|
Blikvanger van ‘Körperwelten’ is ongetwijfeld de ‘huidman’; een
mannelijk lichaam dat is ontdaan van de huid. Het lijf toont alles wat daar
direct ónder zit: botten en spierbundels. De teelballen hangen (wist u dat?)
aan lange buisjes aan z’n torso. De man houdt z’n eigen vel in de hand. Alle plastinaten, van compleet gedemonteerde lichamen tot de ‘stijgbeugel’ in het gehoororgaan, het allerkleinste botje, hebben ooit gefunctioneerd als of in levende mensen. Die hebben hun stoffelijk overschot ‘ter beschikking van de wetenschap’ gesteld, waarna het ‘voor de eeuwigheid’ werd geprepareerd. Al geldt dat niet voor een deel van de objecten. Aan de foetussen in diverse stadia, de Siamese tweeling, het kind met waterhoofd en andere ‘kansloze’ vruchten werd niets gevraagd. Ze zijn onmisbaar op de expositie, die driedimensionaal inzicht geeft in de soms tragische werkelijkheid en het functioneren van het menselijk lichaam. Samenstelling bronmateriaal uitsluitend en alleen ten behoeve van het nieuwe vak ckv-3 uit het algemeen deel voor havo en atheneum. Overnemen voor commerciele doeleinden verboden. Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. (tehatex vwo 2004) Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij helaas niet geven.
|
