De theorieën van de urbanist Paul Virilio handelen over ruimte, tijd, afstand, snelheid en versnelling en de impact van deze factoren op informatie, esthetica, politiek en de maatschappij.

Tijdens de jaren '70 en '80 beperkte Virilio zich tot louter een beschrijving van de gevolgen van versnelling; in de jaren '90, vooral sinds de opkomst van het Internet, onderging zijn theorie een radicalisering en ging hij over tot een meer moreel geladen kritiek.
Net zoals Baudrillard schrijft Virilio maatschappelijke veranderingen toe aan de technologische ontwikkelingen; hieraan koppelt hij eveneens een vorm van politiek fatalisme. Virilio benadrukt de keerzijde van de medaille van technologie - de lichtsnelheid die bereikt wordt met de elektronische netwerken brengt een wereldwijde informatie-catastrofe binnen handbereik.

 

DROMO - short experimental movie (C) 2001 ikonosfera

'Dromos' from the Greek word to race (Paul Virilio 1977:47). Meaning: the 'science (or logic) of speed'. Dromology is important when considering the structuring of society in relation to warfare and modern media. He notes that the speed at which something happens may change its essential nature, and that that which moves with speed quickly comes to dominate that which is slower. 'Whoever controls the territory possesses it. Possession of territory is not primarily about laws and contracts, but first and foremost a matter of movement and circulation.'

Snelheid is een belangrijk artistiek principe binnen de mediakunst; de esthetica van de snelheid vinden we in de loop van de 20ste eeuw reeds terug bij het futurisme en het constructivisme. Het futuristisch manifest stelt dat de kunst zich dient te inspireren op snelheid en op de verovering van het onbekende.
De werkelijkheid, aldus Virilio, wordt gedupliceerd in een concrete en een virtuele realiteit. We zijn nu in staat om van op afstand te handelen, hetgeen een absolute desoriëntering met zich meebrengt, een proces van delokalisering en een ontworteling van het bestaan, dat nu door onmiddellijke handelingen gekenmerkt wordt. "Real time" primeert boven ruimte en afstand, en verdringt het belang van de driedimensionele perspectiefconceptie uit de Renaissance. We worden geconfronteerd met een verlies aan oriëntatie ten opzichte van de ander en de wereld. Technologie doet de afstand tussen de toeschouwer en het geobserveerde teniet, waardoor onze vertrouwde waarnemingspatronen geen houvast meer bieden - in deze context introduceert Virilio de termen "Small Optics" en "Big Optics". "Small Optics" zijn gebaseerd op geometrisch perspectief en impliceren het onderscheid tussen dichtbij en ver, tussen een object en de horizon. "Big Optics" is de real-time transmissie van informatie aan lichtsnelheid, over de elektronische netwerken.
In verband met kunst en esthetica leverde Virilio in de jaren '70 en '80 commentaar op het "openbare beeld", dat een animatiebeeld is en zijn oorsprong vindt in de fotografie en de film. Virilio spreekt van een "esthétique de la disparition" die de esthetiek van het verschijnen verdringt. Esthetica is nu gebouwd op de tijdsduur van de menselijke waarneming, de tijdsspanne dat een beeld op het netvlies blijft. Dit resulteert in een instabiliteit die verband houdt met de revolutie van de snelheid zoals hierboven beschreven. De lichtsnelheid heeft onze waarneming veranderd - de afstand tussen de toeschouwer en het beeld verdwijnt; in het geval van de televisie wordt het beeld voor onze ogen gebracht, een ontwikkeling die een belangrijke invloed uitoefent op ons leven en op de openbare ruimte.

De kunst, aldus Virilio, heeft het moeilijk in dit opzicht omdat ze zich nog niet van de oude voorstelling van de openbare ruimte losgemaakt heeft. Een eigentijdse kunst moet een compensatie voor de snelheid aanbieden en op een juiste manier met de tijd omgaan.
Virilio ziet bij de visuele technologie twee duidelijk omschreven aanwendingen:
  • De paranoïde technologie van de militair rastert de wereld af, scheert zien en richten over één kam, verzekert zich van absolute controle, ziet alles zonder gezien te worden.
  • Daarnaast is er de technologie die de controle van het eigen imago mogelijk maakt, de manipulatie en de permanente verspreiding. Dit fantasme situeert zich volgens Virilio in het vrouwelijke.

In zijn boek Esthétisme de la Disparition geeft hij de volgende beschrijving van het appartement van de zangeres Amanda Lear:

“De zangeres Amanda Lear heeft de spiegels in haar appartement weggenomen en vervangen door een geïntegreerd videocircuit. Zo vervolgt het licht van haar imago haar als haar beste vriendin (als haar schaduw, zou men kunnen zeggen). Een ouder wordende zangeres zou vroeger de spiegels in haar woning met sluiers bedekt hebben om haar geleidelijke aftakeling niet te moeten aanzien. Amanda Lear zal daar echter kunnen aan ontsnappen: het zal volstaan, op de gewenste dag de opname van de beelden stil te leggen en de schermen zullen haar eeuwig jong imago weergeven in een appartement waar de tijd zal zijn blijven stilstaan;…”

Samenstelling bronmateriaal uitsluitend en alleen ten behoeve van het nieuwe vak ckv-3 uit het algemeen deel  voor havo en atheneum. Overnemen voor commerciele doeleinden verboden. Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. (tehatex vwo 2004)

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij helaas niet geven.


05/08/2007 last update