William Blake (1757-1827)

William Blake Whirlwind of Lovers 

In de tweede helft van de achttiende eeuw wordt William Blake geboren, op 28 november 1757 in Londen. Blake's ouderlijk huis staat in Londen. Zijn vader verkoopt kousen, sokken, en ondergoed. Blake leert waarschijnlijk van zijn moeder lezen en schrijven. Zo hij ooit naar school is geweest, dan zou het de tekenschool van Henry Pars aan de Strand moeten zijn. Daar heeft Blake naar verluidt van zijn tiende tot zijn vijftiende teken- en schilderles gehad.
Iedere schrijver over hem begint met te zeggen dat Blake visioenen had. Wat was de aard van Blakes visioenen? Zijn verslagen hiervan suggereren dat zij, hoewel duidelijk onderling zeer nauw verwant, toch tot verscheidene, van elkaar verschillende kategorieën behoren. De eerste kategorie vormt eenvoudig zijn poëtisch vermogen dat hem er toe bracht een natuurlijke gebeurtenis te zien als iets bovennatuurlijks. De tweede kwam voor wanneer een analogie zich zo sterk aan zijn geest opdrong dat een gewone ervaring werd getransformeerd:'Met mijn innerlijke oog is het een oude grijze man, met mijn naar buiten gerichte oog een distel langs de weg'.
Deze regels laten zien dat Blake in staat was over te springen van de ene kategorie visioenen naar een andere: in feite deed hij wat wij allemaal doen als wij beelden zien in het vuur maar natuurlijk zijn Blakes beelden in de vlammen veel nauwkeuriger dan die van ons. Het is in feite zo dat Blakes visioenen uit zijn geheugen opkwamen. Vanaf zijn kinderjaren was hij een onverzadigbare verslinden van prenten en in 1784 toen zijn vader overleed, begon hij als prentenhandelaar. Hij dreef de winkel drie jaar en verbazingwekkend afwisselend materiaal ging door zijn handen waaronder, zoals wij aan zijn werk kunnnen zien: geïllustreerde boeken over oosterse godsdiensten, boeken over Assyrische sculptuur en misschien een paar middeleeuwse handschriften. Ongetwijfeld waren de zaken, die hem het meest beïnvloedden prenten naar Michelangelo en de antieken, vooral van antieke zegelstenen; en het boek met gravures naar de Bolognese schilder Tibaldi, een manieristisch schilder uit de tweede helft vande 16de eeuw.

William Blake, Pietà, 1795
Deze visuele ervaringen, diep begraven in zijn onderbewustzijn, kwamen hem levendig voor ogen en leken hem visioenen, die uitdrukking gaven aan de ideeën, die hem beheersten hoewel die vaak geen verwantschap hadden met het oorspronkelijke doel van de afbeelding. Orndat Blakes visioenen vaak aan zijn gedachten vooraf gingen, was hij gewoonlijk niet op zijn best als hij het werk van anderen illustreerde.

In 1787 nam Blake een besluit dat zijn kunst bevrijdde en van vorm deed veranderen. In plaats van andermans geschriften te illustreren, zou hij zijn visioenen benutten om er zijn eigen gedichten mee op te luisteren. Het eerste resultaat waren de 'Songs of Innocence'en de 'Songs of Experience'. Het woord 'verluchten' suggereert een zeer opvallende trek in Blakes kunstenaarschap-zijn sympathie voor de middeleeuwen.
Er is geen twijfel aan dat de middeleeuwse kunst diep was doorgedrongen in zijn vormen scheppende onderbewustzijn. Keer op keer vindt men bij het bestuderen van Blake hoe de modieuze stijl van de maniëristen, de stijl die hij van Fuseli had geleerd, is aangepast aan de veel doelmatiger ritmes van de middeleeuwen. Drie jaar later verschenen Arnerica, Urizen en Europe; en de verluchting van deze werken toont aan dat er een verandering is opgetreden. Het meest opmerkelijke resultaat van Blakes geestesgesteldheid en zijn nieuwe stijl is het boek met de titel Urizen. Voor de eerste maal houdt bij zich bezig met een anti-lichaam - meer met haat dan met liefde. Urizen is de belichaming van alles was Blake haatte - definitie, beperking, afmeting, materialisme. Als er een combinatie van woorden bestond die voor hem het toppunt van al het kwade leek, zou dat 'dialektisch materialisme' zijn geweest. Hij bedacht Urizen als de profeet van deze religie.
In dezelfde stemmingen omstreeks dezelfde datum (1793) maakte Blake de serie van grote monotypes die zijn meest ontwikkelde grafische werk uitmaken. Twee ervan werpen enig licht op de werking van zijn verbeeldingskracht, de 'Newton' en de 'Nebukadnezar'. Zij waren waarschijnlijk bedoeld als pendanten en zij illustreren de verschrikkelijke gevolgen van Urizens heerschappij - Newton op het hoogste plan als belichaming van de kwade macht van de metende geest; Nebukadnezar op het laagste plan laat de materiële mens zien, gereduceerd tot een beest. De oorsprong van Newtons houding is gemakkelijk te achterhalen. Hij is ontleend aan Michelangelo's Abias, één van de voorouders van Christus op het plafond van de Sixtijnse kapel, die Blake kende van een gravure.
Het andere meesterwerk uit Blakes latere jaren, de honderd grote aquarellen, die Dante illustreren, zijn de meest onverklaarbare van al zijn werken. Zij gaan lijnrecht in tegen mijn theorie dat Blakes vermogens afnamen als hij een andere dichter illustreerde. Bovendien zijn Dantes ideeën tegengesteld aan alles, waar Blake hartstochtelijk en overtuigd in geloofde en altijd geloofd had.

Ik heb zo'n idee dat hij, toen hij op zestigjarige leeftijd italiaans leerde en Dante las, zich voor de eerste keer in het gezelschap voelde van een superieur mens -een scherper voorstellingsvermogen, een krachtiger intellekt. Aan het eind van zijn leven bezat hij de nederigheid en de grootheid om inspiratie te putten uit die van een ander mens. Allen die Blake op zijn oude dag bezochten, noemen zijn buitengewone sereniteit, als hij in zijn bed aan de Dantetekeningen zat te werken. De aquarellen zelf hebben een ondogmatische vrijheid, die wij niet vinden in de illustraties van zijn eigen profetische boeken.

Meer afbeeldingen van W Blake
Samenstelling van het bronmateriaal voor de vaklokalen uitsluitend en alleen ten behoeve van de vak ckv-1 uit het algemeen deel  voor havo en atheneum en het vak ckv vmbo en de kunstvakken uit het profiel C&M. (CKV 2/3 en tehatex) en uit de onderbouw het vak beeldende vorming. Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. Bron: The Romantic Rebellion Clark 1974 / Bronnenbundels

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten, afbeeldingen ed? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij helaas niet geven. In plaats hiervan geven we onder aan de pagina ruimte voor een eigen invulling of verwijzing naar internetpagina's.

21-12-2005