De schatkamer van de Kerk

De reliekhouders en schrijnen, het liturgisch vaatwerk, de kerkelijke gewaden en de boeken vormen de rijkdom uit de schatkamer van de kerk.
Van de bibliotheek en het archief van het kapittel in Xanten zijn nog circa 150 handgeschreven boeken, ongeveer 20.000 banden in boekdruk (waaronder 450 incunabelen gedrukt voor 1500) en ruim 6000 oorkonden overgebleven. We treffen er onder andere aan:twee delen van een gedrukte bijbel, een compleet, handgeschreven exemplaar, gebedenboeken en misboeken. De oudste boeken uit de bibliotheek van Xanten waren al in hun eigen tijd kostbare werken. Het betreft immers handgeschreven boeken op perkament, die doorgaans meer of minder rijk waren geïllumineerd: versierd met miniaturen, beginkapitalen en ranken in de marges. Ook de eerste gedrukte boeken, de incunabelen of wiegedrukken, werden nog met de hand ingekleurd en geïllustreerd. Eind vijftiende eeuw bevatte de bibliotheek zo'n 250 handschriften.

                                               

Missaal                                                                                        blokboek
 

                                  

                  Getijdenboek                                                                                  Missaal

                              

      Evangelarium                                                                                            Historiebijbel
Dit waren niet alleen bijbels en boeken voor de eredienst, maar ook wetenschappelijke verhandelingen ten behoeve van de kapittelschool. In 1366/67 werden deze ondergebracht in de liberaria, naast het studiorum, de studiezaal, waar de boeken aan lezenaars vastgeketend tegen diefstal. In 1547/48 verhuisde de collectie naar de bibliotheek boven de westvleugel van de kruisgang, waar ze zich thans nog bevindt.

De kern van de bibliotheek wordt gevormd door bijbels en liturgische boeken. Bijbels bevatten de goddelijke openbaring, liturgische boeken de voor de mis of het koorgebed vereiste lezingen uit de Schrift, gebeden en gezangen. Daarnaast bleven de diverse kerkelijke voorschriften inzake de liturgie bewaard. In eerste instantie waren er de volgende liturgische boeken:

  • Evangeliarium, bevat de lezingen uit de evangeliën geordend naar de dagen van het kerkelijk jaar;
  • Epistolarium, bevat de lezingen uit de handelingen der apostelen naar de dagen van het kerkelijk jaar en de brieven van Paulus;
  • Lectionarium, bevat de lezingen uit zowel het Oude als het Nieuwe Testament geordend naar de da- gen van het kerkelijk jaar;
  • Graduale, bevat de liturgische gezangen tijdens de mis;
  • Sacramentarium, bevat naast een bloemlezing uit de afzonderlijke liturgische boeken gebeden en aanwijzingen voor de priester, te gebruiken tijdens de mis en in het bij- zonder bij de toediening van de sacramenten;
  • Processionalium, bevat voorschriften, gezangen en gebeden tijdens processies;
  • Psalterium, bevat de psalmen;
  • Ritualium, bevat richtlijnen voor door de priester te verrichten handelingen, met name voor de toediening van de sacramenten, maar daarnaast ook begrafenissen, processie en duivelsuitdrijvingen

Missaal

Voor het dagelijks gebruik bleken de afzonderlijke boeken wat onhandig, zodat er samenstellingen ontstonden, waarvan de bekendste het Missaal is, dat de voor de viering van de mis nodige teksten, gebeden en gezangen verenigt.

Het begint met de kalender van de kerkelijke hoogfeesten, feesten en gedachtenissen, aansluitend het 'Proprium de tempore', het tijdeigen. Dat zijn de wisselende gebeden, afhankelijk van dagen en feesten. Vervolgens bevat het missaal het 'Eigen van de Heiligen', rnisteksten aangepast aan de gevierde heilige. Het missaal besluit met hymnen en teksten voor bijzondere gebeurtenissen als kerkwijding, patronaatsfeesten en requiemmissen.

Brevier

Speciaal voor kloosters en kapittels die de koorgebeden onderhouden (van 's morgens tot 's avonds: metten, lauden, priemen, tertsen, sexten, noen, vespers en completen) is er het brevier, een bloemlezing uit bovengenoemde werken in verkorte vorm (breve='kort). Gezien het samengestelde karakter van missalen en brevieren zijn er gekleurde linten om aan te geven waar zich welke afdeling bevindt, die als bladwijzers worden gebruikt.

Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-2 voor havo en vwo in het profiel C&M..  Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. Bronnen oa: http://www.kb.nl  

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven


02/17/2018 update