Roosvenster en lancetraam, Noordelijk transept. 

Chartres, ca. 1220

Tijdens de hooggotiek probeerde men zoveel mogelijk steen uit de muurvlakken te verwijderen, in zoverre dat de stabiliteit van de muur net niet in gevaar kwam. Aangezien dit op empirische wijze gebeurde, hadden er veel ongevallen plaats. In 1284 stortten bijvoorbeeld de gewelven van de kathedraal van Beauvais in.
Door dit desintegreren van de muurmassa wordt de muur herleid tot een stenen kantwerk. Door er glasramen in te plaatsen geeft men de muur het karakter van een transparant scherm van gekleurd licht.

het Goddelijk licht
De kleurintensiteit van de glasramen en de lichtkwaliteit binnen de kerk verandert voortdurend, afhankelijk van het tijdstip van de dag en het licht dat door het gekleurd glas gefilterd wordt. Dit creëert een mystiek of bovennatuurlijk licht dat referenties oproept aan het Goddelijk licht.

De H. Bernardus vergelijkt de wijze waarop het licht door glasramen gekleurd wordt met de Onbevlekte Ontvangenis van de Maagd.
Het invallende licht wordt dus een integraal deel van de architectuur

De programmatische opbouw leert ons hoe middeleeuwers de dingen ordenden. Het belangrijkste van het Noordelijk transept te Chartres is het roosvenster.

  • Daarin was het belangrijkste het centrum met Madonna en Kind.
  • Daaromheen zijn erboven 4 duiven afgebeeld. Zij zijn de gaven van de Heilige Geest.
  • Ernaast zijn engelen te zien, met daaronder Cherubijnen. (Serafijnen zien er hetzelfde uit, maar hebben 6 vleugels en zijn in het rood.)
Let wel dat een plaats boven de centrale afbeelding belangrijker is dan een afbeelding ernaast of eronder. Een afbeelding naast de centrale voorstelling is belangrijker dan een afbeelding eronder.
  • De cirkel daaromheen laat de Koningen uit het Oude Testament zien, met als belangrijkste, Koning David, in de bovenste afbeelding.
  • De buitenste cirkel toont profeten, met als belangrijkste profeet Jesaja. Deze voorspelde de geboorte van Christus. Ook deze staat bovenaan in de buitenste cirkel. Hieruit blijkt dus dat profeten minder belangrijk zijn dan de Koningen uit het Oude Testament.
Conclusie:
Het ordeningsprincipe is theologisch bepaald:
  • Het centrum is het belangrijkst
  • Dichtbij het centrum is belangrijker dan verder af
  • Boven is belangrijker dan onder
  • Rechts is belangrijker dan links

Digischool/ckv-2