|
|
Welkom
in het rijk van
The Lion King! |
| Dat men graag nog meer profijt wilde trekken van the Lion King lag wel enigszins voor de hand. In de bioscoop en op video was de film een onwaarschijnlijk succes. In Nederland bijvoorbeeld bezochten in 1995 meer dan 1,5 miljoen mensen de film. Toen Disney later de film op video uitbracht, werden er in een week wereldwijd maar liefst twintig miljoen exemplaren van verkocht. De dvd die dit najaar verscheen, leidde opnieuw tot een stormloop op de winkels. | |
| Het
verhaal:
Afrika ontwaakt. Alles in de eindeloze savannen komt luidruchtig tot leven. Tegen een vuurrode ochtendzon verzamelen zich alle dieren uit de wildernis. Een nieuwe dag. Een nieuw leven. Welkom in het rijk van The Lion King! Diep in dit kloppende hart van Afrika ligt het grillige pad naar volwassenheid. Voor een pasgeboren leeuwenwelp is de ‘circle of life’ zojuist begonnen. Zet alle zintuigen op scherp en beleef een theaterervaring die zijn weerga niet kent. Op een stralende dag komt Simba ter wereld. Vol trots tonen zijn ouders de leeuwenwelp als troonopvolger van koning Mufasa aan het uitgestrekte dierenrijk. Maar aan de ongestoorde jeugd van Simba komt wreed een eind als zijn oom Scar door dodelijk verraad de macht grijpt. Simba vlucht de donkere jungle in en begint aan een lange reis vol gevaren. Door een groeiend zelfvertrouwen, nieuwe vrienden en een ontluikende liefde, gloort volwassenheid aan de horizon. Simba besluit om de cirkel te sluiten door op te eisen waar hij recht op heeft: zíjn troon! |
|
|
Het is echt een gouden formule. Met een klassiek verhaal, fantastische muziek en imponerende decors en kostuums. Het heeft ook de charme van theater tussen de schuifdeuren. Met die poppen en zo. Maar de schuifdeuren zijn dan reusachtig groot. |
|
| Dat The Lion King zo aansloeg, kwam mede door zijn aantrekkingskracht op volwassenen. Kinderen lieten zich vanzelf meeslepen door het verhaal over het avontuurlijke welpje Simba dat na de moord op zijn vader Mufasa de wereld ontdekt en uiteindelijk de voor hem bestemde leeuwentroon verovert. Maar ook hun ouders genoten volop, meer dan van een Disney-film als Pocahontas, die eveneens halverwege de jaren negentig uitkwam. Het zal iets te maken hebben gehad met de bad guy, of bad animal Scar. De gefrustreerde en kwaadaardige broer van leeuwenkoning Mufasa steelt met zijn sarcastische wisecracks de show. Als je met een volwassene praat over The Lion King, gaat het al gauw over Jeremy Irons, de Britse acteur die met zijn fraaie stem het personage Scar een extra dimensie gaf. | |
| Als
jong en oud smullen van de animatiefilm, moet er ook een publiek zijn
voor een musical, dacht men. Met grote volhardendheid zocht men bij
Disney naar een creatieve figuur die de droom kon realiseren. En die
figuur werd gevonden. De reddende engel werd een vrouwelijke
avant-garde theatermaker die The Lion King nog nooit had
gezien.
|
|
|
|
|
| Julie Taymor roept niet snel associaties op met de gladde, gelikte wereld van Disney. Toch bleek de eigenzinnige theaterregisseur de ideale persoon om van The Lion King een musical voor het theater te maken. Taymor zag in de tekenfilm een pakkend verhaal over een verloren zoon die de wereld intrekt om te ontdekken wie hij werkelijk is om daarna, geestelijk herboren, te kunnen terugkeren naar gezin en vaderland. De regisseur, die onder meer naam had gemaakt in de operawereld, wilde ook de Afrikaanse elementen benadrukken. Daarom vroeg ze niet alleen Elton John en Tim Rice om drie nieuwe liedjes te componeren, maar benaderde ze de Zuid-Afrikaanse componist Lebo M. om de muziek een typisch Afrikaanse ritmische klank-kleur te geven. En ze kwam op het idee de acteurs en actrices met maskers boven op hun hoofd te laten spelen, zodat het publiek hun gezichtsuitdrukking waarneemt. | |
|
|
|
| Taymor is het brein achter tal van vondsten in de musical. Zoals het antilopenwiel. Een danser duwt een rollend mechanisme met wielen met miniatuurantilopen het podium op. Als de wielen draaien, lijkt het of de dieren springen, net als een carrousel. In het antilopenwiel komt volgens de regisseur een belangrijk thema van The Lion King tot uitdrukking de kringloop van het leven. Koning Mufasa legt de filosofie, verwoord in het liedje Circle of Life, uit aan zijn zoontje. Alles leeft in de natuur samen in een subtiel evenwicht, van de mier tot de antilope. En de koning houdt dat in stand. 'Maar wij eten toch antilopen?' werpt slimme Simba tegen. 'Ja, dat klopt,' antwoordt de koning, 'maar als we doodgaan, worden we gras en de antilopen eten gras. Zo zijn we allemaal verbonden in de kringloop van het leven.' | |
| De
makers benadrukken dat The Lion King wezenlijke onderwerpen
aansnijdt, zoals verraad en verlossing. Het zou een verhaal zijn over
ontdekken wie je bent, over het nemen van verantwoordelijkheid. Op de
dvd verwijzen de medewerkers van Disney ook naar de overeenkomsten met
Hamlet. Net zoals in het koningsdrama van Shakespeare is er
sprake van een onzekere, tobberige prins, van een slechte oom, van een
komisch duo dat de held gezelschap houdt, en zelfs van een 'to be
or not to be'-moment. Na te zijn vermoord door Scar, verschijnt
Mufasa aan zijn zoon om hem te herinneren aan zijn opdracht in het
leven: Simba, besef goed wie je bent.
Of de bezoekers van de musical zich bewust zijn van de verwijzingen naar Shakespeare en de diepe, filosofische inzichten, is niet duidelijk, maar feit is dat Hamlet in de jungle erg aanslaat. Na de première op Broadway op 13 november 1997 kreeg de 160 minuten durende show overal enthousiaste kritieken en stonden de verwende Amerikanen in de rij voor een kaartje. Het was het begin van een triomftocht, met volle theaters van Londen tot Tokio. |
|
|
|
|
| Anders dan bij 3 Musketiers, zijn eigen musical waarbij hij zich helemaal kon uitleven, heeft Van den Ende bij The Lion King weinig creatieve vrijheid. Disney waakt over het format. Alle producties overal ter wereld hebben dezelfde muziek, kostuums, decors, belichting en enscenering. De taal verschilt wel, maar Disney ziet er ook op toe dat vertaalster geen gekke dingen doet. Verder is er de eis dat in elke productie minstens zeven (Zuid-)Afrikanen meedoen. Voor de Nederlandse productie, die zestig castleden telt, komen er veertien uit Afrika. Ze zijn er bij Van den Ende heel trots op dat ze zelf audities mogen houden, dat Disney de keuze voor de gastarbeiders niet, zoals in andere landen, in zijn eentje bepaalt. | |
| In
de Music Factory hebben de audities voor The Lion King
plaats. Bij de bezoekers bestaat enige verwarring. Voor welke versie
doen ze eigenlijk auditie? En wat is de rol van Disney en van Van den
Ende Theaterproducties? Bij navraag wordt duidelijk dat vandaag mensen
voor de Nederlandse en Koreaanse voorstelling worden gezocht. Sommige
kandidaten hebben meer dan 500 kilometer gereisd om hun talenten te
tonen. Het is de kans van hun leven. Ze staan dan ook vaak stijf van
de zenuwen als ze moeten voorzingen. De stemmen van Rebecca en Yvonne
schieten uit. Bongani lukt het evenmin om toon te houden. Maar Sarab
uit Durban mag terugkomen. Hoewel haar gezicht strak staat van de
spanning, zingt ze zich moeiteloos door alle passages heen. Net zoals
bijna al haar concurrenten heeft Sarah leren zingen in de kerk. Als ze
wordt aangenomen, gaat ze naar een land waar
de kerk een minder toonaangevende rol speelt. Dan gaat ze anderhalf
jaar, en misschien wel langer, naar Nederland om acht voorstellingen
per week te spelen. Ze zal daar het huis delen met andere uitverkoren
Zuid-Afrikanen die nu al in Johannesburg een stoomcursus Nederlandse
taal en cultuur krijgen.
Lion King moet het 'gevoel van Afrika' overbrengen en dat gebeurt onder meer door enkele (Zuid-)Afrikanen aan het theaterstuk te laten deelnemen. Aubrey Lynch II, ooit begonnen als danser/zanger in het ensemble bij de musical, mag de audities in Johannesburg mede een oordeel vellen over de kandidaten. De jonge, hippe Afro-Amerikaan, met een vriendelijk gezicht een gespierd lichaam in strak T-shirt en lange dreadlocks in een staart samengebonden, vindt het een prachtige kans. 'Voor donkere mensen biedt het een gelegenheid om in een wereldwijd succesvol theaterstuk de hoofdrollen te spelen. Dat is goed voor de waardigheid en trots van deze mensen, die in hun eigen samenleving vaak op de tweede plaats komen.' |
|
|
Zet alle zintuigen op scherp en beleef een theaterervaring die zijn weerga niet kent. Ontdek zelf de 'Circle of Life' in het theater. |
|
| Het Afrikaanse gevoel moet vanzelf ook tot uiting komen in de vormgeving waaraan Disney veel aandacht heeft besteed. Het decor van The Lion King is, met zijn grote vlakken, vrij simpel en rustig. Het biedt daardoor alle ruimte aan de poppen en acteurs. Waar de film als het ware dieren vermenselijkt, verdierlijkt de musical mensen met maskers en kostuums. De acteurs maken vaak een zichtbaar deel uit van een pop; zij zijn bijvoorbeeld de voor- of achterkant van een dier. Dat vraagt ook om een speciale manier van acteren. Niet alleen het eigen lichaam, maar ook de pop is instrument voor de overdracht van de emotie en tekst. Vooral de omgang met het masker, de belangrijkste expressie van het karakter, vereist training. Het masker staat op het hoofd van de acteurs, maar in bepaalde scènes, zoals de confrontatie tussen Mufasa en Scar, kan door een beweging van het hoofd het masker in plaats komen van het gezicht. | |
| Michael
Curry heeft de maskers en kostuums ontworpen. De bescheiden Amerikaan is van huis uit beeldhouwer en dat valt te zien: zijn poppen zijn
bewegende beelden. Bij het ontwerpen ervan is wat hij 'tribal art'
noemt, het uitgangspunt, de bron van inspiratie geweest. Curry wilde
geen kopieën maken, maar heeft geprobeerd om van de oude Afrikaanse
kunst een hedendaagse vertaling te maken die het grote, westerse
publiek aanspreekt. Sommige beelden doen in
de verte denken aan de rotstekeningen van de Zuid-Afrikaanse Bush-men,
die ook afbeeldingen hebben gemaakt van transformaties van mensen
naar dieren. De vormgevers hebben overigens niet alleen naar
hartelust uit de Afrikaanse artistieke traditie geput. De
schaduwpoppen, die bij de hevige gevechten en valpartijen worden
gebruikt, zijn weer ontleend aan de traditie van het Indonesische
wajangpoppenspel.
Het is duidelijk dat Disney veel moeite heeft gedaan om het allemaal authentiek te doen lijken. Bij het licht en de geluiden is er bij mensen die Afrika goed kennen, ook een gevoel van herkenning. Met het nabootsen van de zon die in de ochtend over de vlaktes schijnt en het overweldigende geluid van de vogels, is een lovenswaardige poging ondernomen om het ontwaken van de natuur weer te geven. Wel loert de Afro-kitsch om de boek, de overdaad aan folklore aangepast aan de smaak van het westerse publiek. Lion King geeft een beeld van Afrika zoals westerlingen Afrika graag zien. Maar die fantasievolle aanpak vol romantische beelden is natuurlijk typerend voor alle elementen van de musical, en voor alle producties van Disney. Hoe vaak ontmoet je in de jungle een met elkaar bevriend stokstaartje en een wrattenzwijn, die vrolijk een dansje opvoeren? |
|
|
Samenstelling bronmateriaal uitsluitend en alleen ten behoeve van het nieuwe vak ckv-2 uit het algemeen deel voor havo en atheneum. Massacultuur/invalshoek 4 en 6 Bron: Hamlet in de jungle. Eltje Bos en Gerry van der List. Elsevier 20-12-2003 Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij helaas niet geven.
|
|
