De ideale vrouw

De verering van de virtuele heldin uit het computerspelletje 'Tomb Raider' bereikt mythische vormen. Lara Croft is een eigentijdse heilige. Als symbool van technologische en vrouwelijke perfectie inspireert ze alle vormen van moderne kunst.

Als sterke vrouw, rolmodel voor de grrls-generatie. Als een heilige, een eigentijdse Mona Lisa. De Britse overheid riep haar uit tot mascotte van de export omdat ze zo goed in de markt ligt. Meer dan negen miljoen keer ging ze over de toonbank als hoofdrolspeelster van het interactieve spel Tomb Raider.

Lara Croft.
Lara bestaat niet, ze is een 'virtuele heldin' die in een driedimensionale omgeving avonturen beleeft. Op Internet concurreert ze met andere silicon lady's, maar alleen Lara klom uit de underground-cultuur van computergames en cyberbabes, veroverde de oude media en werd een hype - meer dan een pin-up. Met haar wespetaille en cup E, met haar lange vlecht en hotpants behangen met wapens inspireert Lara musici en modeontwerpers, dansers en kunstenaars. De ideale vrouw. Icoon van de jongerencultuur. Aanbeden door jongens én meisjes. Springend en dansend beweegt ze over het beeldscherm, onderwijl schietend op kannibalen of hongerig wild. Stoer en sierlijk is ze, gespierd en intelligent, bloedmooi en avontuurlijk. En ook: ondernemend, onafhankelijk en vooral vrouwelijk.
Wie nooit van Lara Croft heeft gehoord, is boven de vijfendertig. Is wellicht net gewend aan vervagende grenzen tussen high culture en low culture. Begrijpt dat jonge kunstenaars massaal musea verruilen voor disco's en daar kennelijk de vj als grootste held zien. Maar tegen deze achtergrond speelt nog iets anders: een razendsnelle digitale revolutie en een tijdverdrijf dat gaming heet. Jonge kunstenaars zijn vergroeid met hun computer en kunnen zich het leven niet voorstellen zonder de perfectie die software biedt. Lara is de metafoor: digitaal betekent ideaal.

Gematerialiseerde pixels

Männer sind Schweine

Krisztina de Châtel

Krisztina de Châtel  oogstte veel lof met haar dansvoorstelling Lara, waarbij het computerspel live werd gespeeld door een whizzkid op het podium. De dansers namen deel aan Lara's survivaltocht en reageerden op haar bewegingen. Wellicht de meest directe manier om Lara authentiek te maken, al lijkt het alsof de choreografe ook de tegenovergestelde richting onderzoekt: zij probeert de dansers virtueel te maken en te laten versmelten met de droom van het spel.

Lara Croft is de heldin van het populaire computerspel Tomb Raider. Voor Krisztina de Châtel is zij tevens de inspiratiebron voor haar choreografie Lara. In Tomb Raider is Lara verwikkeld in de meest fantastische avonturen. In Krisztina de Châtel's choreografie wordt Tomb Raider levensgroot geprojecteerd en live op het toneel gespeeld door een whizzkid: de 15 jarige Jimmy Petri laat Lara op een scherm springen, vliegen, schieten, terwijl echte dansers de schokkerige bewegingen van de computerheldin probeerden na te doen. De dansers gaan letterlijk de (virtuele) wereld van Lara Croft binnen. Gelijk Lara in Tomb Raider vaak in onmogelijke situaties belandt die alleen zijn op te lossen door de speler, zijn de dansers in deze choreografie afhankelijk van de behendigheid van de whizzkid. De interactie tussen de dans, live-muziek en live-camera-beelden wordt bepaald door het spel dat iedere avond een ander verloop kent.

Première: 23 oktober 1998
Choreografie: Krisztina de Châtel
Concept: Krisztina de Châtel, Paul Groot, Quirine Racké
Toneelbeeld: Quirine Racké
Muziek: Dirk Haubrich

Lara and Friends ging op 9 september 1999 in première tijdens de Berner Tanztage in Bern (Zwitserland). Lara and Friends gaat verder waar de succesvolle choreografie Lara stopte. Werden de dansers in Lara nog "aangestuurd" door een whizzkid, in Lara and Friends nemen zij zelf het heft in handen. Met de succesvolle choreografie Lara (1998) legde Krisztina de Châtel de basis voor een vervolg. In tegenstelling tot Lara waarin de dansers nog aangestuurd werden door een whizzkid, beïnvloeden zij in Lara and Friends zelf het verloop.

Dansgroep Krisztina de Châtel bouwde samen met Raymond le Gué, één van de grondleggers van virtuele televisie, een eigen virtuele omgeving. De dansers dragen zenders en activeren daarmee sensoren waardoor beeld, licht en geluid interactief met elkaar in werking treden. Op deze manier creëren de dansers een telkens wisselend toneelbeeld dat op een groot scherm wordt geprojecteerd.

Première: 9 september 1999
Choreografie: Krisztina de Châtel
Cybernetica: Raymond le Gué
Architect virtuele ruimte: Willem van den Hoed
Muziek: Dirk Haubrich  

Random Dance Company

Captain Video, een video-collectief

Ook zij zijn gefascineerd door de volmaakte vrouw, en proberen daar hun eigen video's vol repeterende en hypnotiserende vrouwen aan toe te voegen. Als vj's zijn ze een goed voorbeeld van low culture, innig omarmd door de gevestigde orde. Dat ze furore maken in de disco is helemaal geen probleem. Ze kregen zelfs een briefje van het Fonds voor de Speelfilm. Of ze een scenarioplan voor een publieksfilm wilden inleveren. Maar Lara Croft? 

Dat Lara een enorme impact heeft op de cultuur is waar, maar ze is plat in haar volmaaktheid en inhoudsloos. Een domme muts uit een matig spelletje. Zegt Kees Fopma, een van de videokunstenaars. Zie hun uitdaging! Het is verdomd niet gemakkelijk om Lara te downloaden en haar dan eens flink lelijk en kapot maar toch herkenbaar te maken. Moderne software is gewoon niet uitgerust voor imperfectie.
Het is de makke van hun vj-bestaan, zeggen de videomakers, allen twintigers en multimediaal opgeleid. Video's, games, computers, soundmixers - alles is ontstellend snel en veel te gemakkelijk perfect. Dat roept nou eenmaal het verlangen op naar slopen. Aldus pelden zij - met behulp van software - Lara's driedimensionale huid uit elkaar om te zien wat eronder zat. Niets. Dat wisten ze natuurlijk wel bij Captain Video. Het zij nog eens gezegd. Alles is perfect, alles is leeg. En Lara symboliseert dat. Waarom zou je dan in vredesnaam gaan zoeken naar authenticiteit? Ze hebben toch nog een (perfect) plaatje van een koe gevonden, Klara. Uitgemolken. Maar dat ook vrouwen Lara omarmen, als model, als nieuwe Barbie, dat begrijpen ze wel. Beter een wapen in je hand dan Ken.

X-PRESS

Choreografie: Lionel Hoche / Muziek: Mimetic Field (Jerôme Soudan): Overrated / Decor en kostuums: Lazare Garcin / Live video & montage: Captain Video Video & X-Press

Het amsterdamse VJ collectief Captain Video, waarvan de naam is ontleend aan een superheld uit een klassieke amerikaanse televisieserie, bestaat uit vijf videoartiesten die elkaar hebben ontmoet op de Utrechtse kunstacademie. Met elk een eigen discipline, welke varieert van regisseur tot animator, hebben ze gemeen dat ze videobeelden willen gebruiken als een direct expressiemiddel.

In het begin leidde deze samenwerking tot videoperformances in discotheken, waarbij de hallucinerende beeldprojekties hand in hand gingen met de hypnotiserende housemuziek. Later breidde de vorm en inhoud van het beeld zich uit en heeft Captain Video een visuele bijdrage geleverd aan grotere evenementen en festivals. Zo stond er tijdens het Drum Rhythm Festival een massieve toren gevuld met monitoren, was het interieur van de Gashouder op het Westergasfabriekterrein bekleed met twintig diaschermen, werd er met de MTV Euro Awards Afterparty in Ahoy geprojekteerd op twee grote ballonnen en ging het optreden van Junkie XL op het Lowlands festival gepaard met een dynamische live registratie.

De voorstelling X-Press is de eerste officiele kennismaking van Captain Video met de theaterwereld. Bij het vervaardigen van de videobeelden, welke hun oorsprong vinden in cameraregistraties, computeranimaties, televisieopnamen en oude stoffige videobanden, heeft het vijftal zich laten inspireren door de choreografie van Lionel Hoche. Op het podium worden deze beelden live gecombineerd waarbij er gezocht zal worden naar een gebalanceerde compositie van dans, muziek en beeld.

Dolce & Gabbana

De virtuele Laura?

Generatie X-schrijver Douglas Coupland, nooit vies van gekoketteer met low en high culture en hun bijbehorende grenzen, en ook niet van computers en Internet (zoals al bleek uit zijn Microslaven) schreef een boek over deze virtuele heldin. Vers van de Amerikaanse persen (en meteen talk of the Internet) rolde Lara's Book. Hierin doet Lara Croft dienst als muze. Couplands proza is niet minder dan een liefdesbrief, gedrukt in een kitscherig en glossy koffietafelboek, met veel gelikte Lara-plaatjes en stampvol webadressen.

En het bloemetje van vroeger, het authentieke element? Dat is zo oud als de literatuur: de onbereikbare, ja, romantische liefde. Romantisch, want onmogelijk en verlangend en aanbiddend. Tal van geïdealiseerde vrouwen figureerden als heilige in de letteren. Wat ze gemeen hebben, is dat ze niet echt bestaan. Petrarca bezong in sonnetten Laura, Vestdijk koos Ina Damman, Jeroen Brouwers adoreerde Aurora.