There is No Business Like Show Business!

Irving Berlin

Haast een halve eeuw lang regeerde Irving Berlin over Broadway, dankzij een imposante stroom liedjes die in 1911 inzette met het nog altijd gespeelde Alexander's Ragtime Band en pas in de jaren zestig begon op te drogen. Berlin schreef alles zelf, de woorden en de muziek.

Vakgenoten bewonderden zijn liedjes om hun ogenschijnlijke eenvoud, een geheimzinnige kwaliteit die keer op keer de 'gewone' Amerikaan in zijn ziel wist te raken en die de muziek- uitgeverij Irving Berlin Music het onwaarschijnlijke aantal van 35 nummer-een-hits en 282 top-tien-noteringen opleverde.

In muzikaal opzicht was Berlin aanzienlijk minder onderlegd dan Cole Porter, Richard Rodgers of George Gershwin. In zijn werkruimte pronkte in latere jaren een Steinway, maar omdat hij maar één toonladder machtig was (Fis majeur, op de zwarte toetsen), bleef hij aangewezen op een transponerend klavier, een door 'echte' componisten vast met lichte huiver bekeken hulpstuk, dat zijn gepingel via een mechaniek naar andere toonsoorten kon overzetten.

Noten lezen kon hij evenmin en toch bracht Berlin meer tijdloze songs op zijn naam dan zijn beter geschoolde jongere collega's (die hij stuk voor stuk zou overleven). White Christmas, There's No Business Like Show Business, God Bless America werden niet zomaar hits, ze groeiden uit tot nationaal bezit - even Amerikaans als het Vrijheidsbeeld.

Berlin  formuleerde zelf zijn ideaal: in gewone woorden, op een aansprekende manier over alledaagse dingen zingen. Zijn kracht is de combinatie van het goed gekozen woord en de rake melodie, een directheid die je pakt voor je er erg in hebt.

Van virtuoos vertoon hield Berlin niet - bij is de man die muziek maakt uit alledaagse spreektaal; zie Say lt Isn't So, Let's Have a Cup of Coffee, Better Luck Next Time, How About Me, I Never Had a Chance en nog een dozijn andere songtitels, die uit een willekeurige conversatie lijken geplakt. je hoort er het accent van Manhattan in, het onsentimentele vocabulaire van een wereldstad waarin met een nieuwe eeuw ook een nieuw tijdperk is aangebroken.

'Het oude ritme heeft afgedaan', zei de tekstdichter in 1924 tegen de New York Times, 'en in zijn plaats horen we brommende motoren, zoevende wielen en een knallende uitlaat. De luie liedjes die mensen neurieden op het ritme van klepperende paardenhoeven passen niet meer.

The new age demands new music for new action.'

Hier sprak een trotse bewoner van de Nieuwe Wereld, een man die niet twijfelt aan de mogelijkheden van de Amerikaanse droom, omdat hij hem zelf heeft meegemaakt. Want ook in zijn biografie is Berlin de meest Amerikaanse van alle Amerikaanse songschrijvers. Hij komt in 1888 ter wereld als lsrael Beilin in Tyamen, West-Siberië, waar zijn vader cantor is in de plaatselijke synagoge. Tijdens de pogroms onder tsaar Alexander III steken kozakken het ouderlijk huis in brand, een jeugdherinnering die hem een leven lang zal bijblijven.

Het gezin met acht kinderen vlucht in 1893 via Lemberg en Berlijn naar Antwerpen en vandaar per schip naar Amerika, waar de familie als talloze immigranten voor hen een onderkomen vindt in de Lower East Side, de armoedige achterbuurt.

 

Alexander's Ragtime Band

Berlins genie openbaart zich als hij in 1911 een pakkend liedje schrijft over de nieuwe dansrage, de ragtime. Van Alexander's Ragtime Band worden binnen een jaar acht miljoen exemplaren verkocht. De 21-jarige componist is van de ene dag op de andere miljonair. In Alexander's Ragtime Band spoort een opgewonden zanger zijn liefje aan op te schieten: Alexander is weer in de stad met zijn ragtime-band: Come on and hear! Come on and hear! Een kleine eeuw geleden klonk dat zo:

  Come On And Hear....

En James Horner en Benny Goodman maakten dit ervan:

  Come On And Hear James Horner

  Come On And Hear Benny Goodman

Niet ten onrechte is de betekenis van Berlins lied vergeleken met die van Bill Haley's Rock Around the Clock: een nieuwe generatie ontdekt zijn eigen muziek en geeft de sentimentele liedjes van pa en ma een brutale schop onder de kont.

Het succes laat hem vanaf nu niet meer in de steek. In 1912 volgt zijn tweede hit, When I Lost You, twee jaar later schrijft hij de 'ragtime opera' Watch Your Step, en als hij besluit toch maar muzieklessen te nemen, geeft hij er al gauw weer de brui aan. 'Doordat ik de regels niet ken, overtreed ik ze vaak', zegt hij in 1915, 'met als resultaat dat ik de dingen een originele draai geef' Dertig jaar later, als hij ook in Hollywood een gevierd componist is, is hij nog steeds overtuigd van zijn gelijk. 'Doordat ik alles in Fis componeer, kom ik op harmonieën die andere componisten ontgaan, omdat ze meer verstand hebben van muziek.'
Als Amerika in 1917 betrokken raakt in de Eerste Wereldoorlog moet hij in dienst. Met Oh! How I Hate to Get Up in the Morning, waarin Berlin verwoordt wat elke soldaat denkt als hij om vijf uur op moet, scoort hij opnieuw successen met shows voor soldaten. Het vaderslandslievende God Bless America schrapt hij op het laatste moment uit de show.

Pas twintig jaar later haalt Berlin het weer uit de kast. Geinspireerd door de Kristallnacht in Duitsland en de dreigende taal van Hitler zingt Kate Smith God Bless America voor de radio. Het is 11 november, de dag waarop de VS het einde van de Eerste Wereldoorlog herdenken, en Berlins lied blijkt precies wat Amerika wil horen: een lofzang op de beste natie van de wereld, een baken van licht in een duistere tijd.

  God Bless America (MP3 1.14 min gezongen door Celine Dion)

'Ik schrijf geen kerkgezangen in mijn vrije tijd, ik heb niets met bloemen en Shakespeare heb ik nooit in de originele Griekse versie gelezen.' Inspiratie zei hem niets, zijn motto was 'Work and work and then WORK. Ook in een andere veel geciteerde uitspraak hoor je iets terug van iemand, die er thuis krijgt ingehamerd dat je met dromen niets verdient:

'Writing songs is a matter of having to pay bills and sitting down to make money to pay them with.'

Het succes kwam Berlin nooit aanwaaien. Hij tobde zich af, leed aan chronische slapeloosheid ('en áls ik al slaap, droom ik dat ik wakker lig') en in zijn herhaaldelijk terugkerende depressies vreesde hij dat hij tot niets meer in staat was. Met de musical Annie Get Your Gun leverde de bijna zestigjarige componist tot zijn eigen opluchting het bewijs dat hij nog meetelde.

Geen andere musical heeft zoveel klassiekers opgeleverd: van het kibbellied Anything You Can Do (1 Can Do Better) tot There is No Business Like Show Business, dat uitgroeide tot de herkenningsmelodie van het hele genre.

Anything You Can Do (I Can Do Better) MP-3 fragment uit Annie Get Your Gun

There is No Business Like Show Business  MP-3 fragment

Het op feiten gebaseerde verhaal van Annie Oakley, de ongelikte vrouwelijke scherpschutter in Buffalo Bill's Wild West Show, blijft een van de aanstekelijkste musicals die Broadway heeft opgeleverd. In 1999 ging in New York een nieuwe Broadway-productie van Annie in première, die was bedoeld als eerbetoon aan de meester.

Opdrachten:

1.- Geef een opsomming van de aspecten, die zorgden voor het succes van Berlin.

2.- The new age demands new music for new action.' Wat bedoelde Berlin met deze uitspraak.

3.- Vertel kort de geschiedenis van het liedje: God Bless America

4.- Berlin vond het een voordeel, dat zijn musicale kennis gering was. Verklaar dit.

Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-1 uit het algemeen deel  voor havo en atheneum.  Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. Geraadpleegde literatuur oa: Volkskrant 24-08-00 en Edward Jablonski: Erving Berlin, American Troubadour. Henry Holt and Company, 1999.

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven


01/28/2010