Pipilotti Rist videokunst

Pipilotti Rist werd geboren in 1962 in het Rijndal in Zwitserland. Ze volgde een opleiding aan het Instituut voor toegepaste kunst in Wenen waarna ze zich in Bazel specialiseerde in video. Rist wordt beschouwd als dé ster van de videokunst van de jaren negentig. Zelf beschrijft ze video als een compact handtasje. alles zit erin, van literatuur tot schilderkunst en muziek.  Af en toe puilt haar handtasje uit en dan wordt de inhoud ervan via de monitor bloot gegeven.
Rist vertegenwoordigt een generatie kunstenaars die zich niet bindt aan een bepaalde discipline. In principe staan alle disiplines de kunst ter beschikking, en gaat het alleen om het uiteindelijke beeld. In een videocatalogus vertelt Rist dat ze zeer geïnteresseerd is in schoonheid. Ze noemt schoonheid 'gevaarlijk'. In de beschouwingen over moderne kunst heeft schoonheid een kwade geur. Bij Rist niet. Haar werk, waarin ook duidelijk schilderkunstige kwaliteiten schuilgaan, sluit aan bij dat van een kunstenaar als Bill Viola. Zij lijkt ongeremd te zijn als het gaat om het exploreren van de grenzen tussen kunst en kitsch. Het is op het scherp van de snede dat schoonheid heerst en daar positioneert zij haar werk.

 

In Nederland werd Pipilotti Rist vooral bekend door haar installatie Search WolkenISuch Clouds (elektronischer Heiratsantrag / electronic offer of marriage), die in 1995 te zien was op de tentoonstelling 'Wild Walls' in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Daar projecteerde Rist haar monumentale video-beelden. Zoals ze vaker doet, maakte ze gebruik van verschillende beelden die ze over, door en naast elkaar projecteert. Links reeksen beelden die digitaal bewerkt waren en deden denken aan fantasieën ontstaan onder invloed van geestverruimende middelen. Rechts de in slow motion afgespeelde opnames van een scène in een café en daar tussenin het hallucinerende beeld van wolken die op de toeschouwer afkomen en hem als het ware op lijken te tillen en midden in het beeld laten zweven. Muziek, of liever gezegd, geluid speelt vaak een grote rol in het werk van Rist. Bij deze installatie zong ze zelf een verkinderlijkte versie van Wicked Game, een liedje van Chris Isaak. Het zachte en melancholiek klinkende melodietje mondt gaandeweg uit in een schreeuw die in één klap alle poëzie om zeep helpt. Dit is existentiële angst.

 

   Videostills uit: Sip my ocean 1996
Kinderlijk, onbedorven plezier lijkt in eerste instantie ook de kern van de video Sip my Ocean uit 1996. Hier zien we 'fish-eye' onderwaterbeelden van een paradijselijke wereld vol kleurige vissen, koralen en zeewier. Meedeinend op de stroom van het water volgt de camera de meest diverse huishoudelijke voorwerpen die naar de bodem van de oceaan zinken. Niet alleen scholen vissen zwemmen voorbij, ook een dame in een bikini laat zich speels in het water glijden. Water en vocht (melk, bloed) komen in het werk van Rist als vrouwelijke elementen terug, gekoppeld aan een grenzeloos vermogen tot lichamelijk genot, lust en verlangen. Maar dat er gevaar dreigt in deze utopische onderwaterwereld wordt geïllustreerd in de muziek. Alweer het liedje van Chris Isaak.

Videofragment: Lulleby 2002

 
Scherpe tegenstellingen domineren vaak de installaties. Geboorte en dood, liefde, sex en geweld: het is maar een greep uit de thema's die aan de orde komen. Brokstukken van geschiedenissen worden meer dan levensgroot geprojecteerd op de wanden van de zaal. Zo is er een scène te zien waarin een vrouw rozenblaadjes op een met glanzend witte lakens opgemaakt bed strooit. De omgeving is leeg en donker, onzichtbaar. De vrouw gaat zitten op de rand van het bed en de camera richt zich op een man. Het is een matroos die aan komt lopen. Hij neemt zijn pet af en knielt voor de vrouw. Langzaam schuift hij haar jurk omhoog en duwt haar knieën uit elkaar. Zijn hoofd glijdt tussen haar benen. Het beeld zwenkt naar het gezicht van de vrouw, verleidelijk en ogenschijnlijk vol extase. Dan, páf, klemt ze haar benen vast om het hoofd van de man die zich probeert te ontworstelen aan deze greep. Einde scène.

Videofragment: Transposicion Pipilotti Rist- Diseño 1

 
collage
In een andere scène zien we een vrouw in een glanzend groene jurk met diep uitgesneden décolleté die achterover leunt tegen een boom. Het boompje bloeit kitscherig overdadig en draagt tegelijkertijd één vrucht, een vet glimmende appel. Uit het donker van de omgeving komt een andere vrouw tevoorschijn, gekleed in een rode jurk met witte noppen. Ze gaat voor de vrouw bij de boom staan, plukt tergend langzaam de appel en begint daarna de vrouw die tegen de boom leunt te zoenen. Heel even is het geluid van knappend vel hoorbaar, dan zien we dat de vrouw met de noppenjurk de ander in de lip bijt. Einde scène.

Als een collage worden de beelden van de verschillende scènes en fragmenten van scènes naast en over elkaar heen geprojecteerd, een stroom aan beelden die niet in één keer te behappen is. Geleidelijk worden de beelden inzichtelijk en transparant. Figuren uit de ene scène keren bovendien in de andere weer terug en nemen daar de draad van een half afgemaakt verhaal weer op.
In het midden van de ruimte waar de beelden over de wanden warrelen staat een ronde schijf, een podium, met daarop standaards in de vorm van rozen. Kleine monitoren prijken als bloemknopjes op de standaards. Op die monitoren zien we, face to face, fragmenten van documentaires zoals het historische beeld van een vietcong-soldaat die door zijn hoofd geschoten wordt. Als de beschouwen op het podium staat en kijkt naar de kleine monitoren ziet hij in de verte de andere beelden op zijn netvlies voorbijtrekken. Zo, stilstaand in het centrum van de ruimte, is hij zelf een vleesgeworden sculptuur die met al zijn zintuigen de ruimte en de beelden om hem heen aftast.
Alles heeft met alles te maken in deze wereld van dromen, verlangens, fantasieën en angsten. Pipilotti Rist vertelt dat ze op zoek is naar het verloren lichaam. Het gaat haar daarbij niet om anatomische gegevens - ook niet in het confronterende documentaire filmfragment van de geboorte van een kind, waarbij de camera inzoomt op de hand van de medicus die een knip geeft in de huid van de barende vrouw en de manier waarop ze daarna gehecht wordt - maar om de innerlijke, zintuiglijke ervaring van het eigen lichaam. Die ervaring is bij de meeste mensen diep weggezakt in het onderbewuste. Het binnenstebuiten keren van de verborgen inhoud van het handtasje is niet alleen een mooie metafoor voor de kunst van Pipilotti Rist, het slaat ook letterlijk op haar manier van werken. Rist probeert steeds dat wat onzichtbaar is zichtbaar te maken.

Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-2 voor havo en vwo in het profiel C&M..  Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. Geraadpleegde literatuur: P Tegenbosch Vitrine 1997/7

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wi: het Nederlandse onderwijs is een kale kip en daar valt dus niets te plukken. 
01/28/2010 update