Taisez-vous, les garces du seizième!

(Vertaling: Koppen dicht, Goudkust-hoeren!)
De voorstellingen van de Ballets Russes van impresario Serge de Diaghilev hadden wel vaker voor ophef gezorgd, meestal in positieve zin. Wel had men wat vreemd opgekeken van de kubistische, erotisch getinte pas de trois Jéux van Nijinski op muziek van Debussy. Maar wat er twee weken daarna op die avond van de 29ste mei 1913 gebeurde, moet onbeschrijflijk zijn geweest.

Er zijn talloze moderne versies van dit ballet: oa van Maurice Bejart

video fragment van Bejart's Sacre du Printemps. 

Inhoudelijke verandering: het offer heeft plaatsgemaakt voor de strijd tussen de seksen.

Het Théátre des Champs Elysées leek als door een aardbeving getroffen. Ook uit andere bronnen blijkt de complete en oorverdovende chaos: al vanaf de eerste tonen gaf de voyante Parijse beau monde luidkeels blijk van zijn afkeur, terwijl de voorstanders het lawaai probeerden, te overstemmen door ovationeel te applaudisseren. Obsceniteiten werden geschreeuwd, het kwam tot een handgemeen tijdens de 'veldslag om de Sacre du Printemps'. Mannen daagden elkaar uit voor duels, een dame sloeg een heer in de box naast haar vol in het gelaat, gravin René de Pourtalès verkondigde dat  ze in de zestig jaar dat ze op aarde was nog nooit zo voor de gek was gehouden, componist Florent Schmitt riep naar de dure plaatsen: 'Taisez-vous, les garces du seiziè me' (koppen dicht Goudkust-hoeren), iemand schold de enthousiast klappende componist Maurice Ravel uit voor 'sale Juif' (vuile jood, hij was noch het een, noch het ander) en de Parijse muziekcriticus van The New York Times, Carl van Vechten, zeer geëmotioneerd, merkte pas na een tijdje 'dat een jongeman achter mij in ongecontroleerde woede met zijn vuisten op mijn hoofd stond te timmeren'. Diaghilev liet, toen zijn smeekbede 'Je vous prie. laissez s'achever Ie spectacle!' niet baatte, de zaallichten ontsteken in de hoop dat de horde, in avondtoilet en behangen met juwelen, daardoor tot bedaren zou komen. De meeste snobs bleken zich inderdaad liever in het donker te roeren, maar aan het tumult kwam geen einde.

Is er een dokter in de zaal?

Video fragment 1: Strawinsky vertelt over de reacties van het publiek 

Video fragment 2: Strawinsky vertelt over het ontstaan en de reacties van het publiek 

Video fragment 3: Strawinsky vertelt over het ontstaan en de reacties van het publiek 

Video fragment 2: Strawinsky vertelt over het ontstaan en de reacties van het publiek 
In de pauze werden de ergste raddraaiers door de politie verwijderd. Zodra echter het doek voor de tweede akte opging, barstte het rumoer weer in alle hevigheid los. Het publiek was bij lange na nog niet gewend aan Strawinsky's muziek en al helemaal niet aan Nijinski's nieuwe bewegingstaal. Het wilde de eminente gratie van de BalIets Russes zien en kon geen waardering opbrengen voor de anti-klassieke houding van de dansers: de voeten ingedraaid, de knieën gebogen, de armen tegen het lichaam gedrukt, de handen 'als knuistjes gevouwen, de hoofden neigend. En toen de vrouwen in de eerste scène ook nog een trillende, dans uitvoerden waarbij zij hun rechtervuisten tegen hun neigende hoofden drukten, brulde iemand in de zaal: 'Un docteur!', en een ander: 'Un dentiste!', en nog iemand: 'Deux dentistes!'. Er werd gegild, gelachen en gefloten.

Al die tijd bleef Pierre Monteux Strawinsky's ingewikkelde compositie dirigeren al kon hij de muziek ternauwernood zelf horen. En onophoudelijk probeerde choreograaf Vaslay Nijinski, staande op een stoel in de coulissen, zijn verdoofde dansers de ingewikkelde tel-schema's toe te schreeuwen: 'Raz, dva, tri!' (Een, twee, drie.)

Sedertdien is Strawinsky's meesterwerk bijgezet in de reeks van grootste klassieken van deze eeuw. Diverse choreografen, onder wie Léonide Massine, Kenneth Mac-Millan, Hans van Manen, Maurice Béjart, Pina Bausch, hebben de muziek gebruikt voor hun opvatting van Le Sacre du Printemps. Maar Nijinski's oorspronkelijke choreografie is verloren gegaan. Wel zijn de meeste van de karakteristieke poses bekend van tekeningen, beschrijvingen en een paar foto's, maar de verbindende bewegingen ontbreken. De meesten van de 46 dansers wilden de onmogelijke, anti-klassieke en uiterst zware techniek, niet meer memoreren. En Nijinski zelf, de tragedie mag bekend worden verondersteld, brak kort daarop met de Ballets Russes en leefde tot zijn dood in 1950 als een in zichzelf opgesloten, zenuwzieke kunstenaar zonder podium.