De stervende zwaan/La mort du cygne

La Mort du cygne Ballet en un acte créé par Fokine pour Anna Pavlova, sur une musique de Saint-Saëns (1905)

Choreograaf Michel Fokine (1880-1942)

Door zijn tamelijk revolutionaire ideeën wist Fokine nieuwe impulsen te geven aan de ontwikkeling van het handelingsballet.

Fokine

Zijn artistieke credo heeft Fokine vastgelegd in een beroemd geworden brief aan het Londense dagblad 'The Times' (6 juli 1914). Hierin formuleerde hij vijf principes voor het maken van balletten, die alle zijn gericht op het vergroten van de eigen zeggingskracht van de dans. Dit expressionistische credo is als volgt samen te vatten:

• Voor iedere choreografie moet als het ware een nieuwe bewegingsstijl worden gecreëerd, die past bij zowel het onderwerp als de muziek.
• Alle beweging - zowel dans als mime - dient, om in een ballet zinvol te zijn, een dramatische situatie uit te beelden.
• Bewegingen van het gehele lichaam verdienen de voorkeur boven gebarenspel; het laatste moet alleen worden gebruikt voor zover de stijl van het ballet dat vereist.
• Groepsdansen mogen niet louter als dekoratie worden ingelast: ze dienen ook een eigen zeggingskracht te hebben, die overeenstemt met de dramatische situatie.
• De choreografie speelt een eigen en niet-ondergeschikte rol, op voet van volslagen gelijkheid, naast die van de begeleidende muziek en het toneelontwerp (dekors en kostuums).

   Anna Pavlova.

Dit vijftal expressionistische principes van Fokine betekende een breuk met de vastgeroeste tradities die, als uitvloeisel van de ontwikkelingen in de romantiek, gangbaar waren geworden in het akademische ballet. Waarbij Fokines streven in het algemeen is gericht op het versterken van de uitdrukkingskracht van zijn meestal verhalende dansstukken. Hiervoor gebruikte Fokine in zijn choreografieën opmerkelijk veel (panto)mime, die hij hecht versmolt met de dans. Deze aandacht voor mime kwam ook tot uiting in Fokines eigen dansloopbaan. Want hij was gevierd in (semi-) karakterrollen, vaak ook in zijn eigen balletten. Een andere belangrijke vernieuwing van Fokine betrof de introduktie van één-akters: zijn voorkeur voor sprookjesachtige, exotische onderwerpen leefde hij uit in balletten, die uit slechts één enkel bedrijf bestaan en veel korter duren dan de avondvullende balletten uit de romantiek.

Music Camille Saint-Saëns, Choreography Michel Fokine. Conductor Vladimir Spivakov. Moscow, 17 November 2005

In tegenstelling tot de latere huis choreografen van Het Russische Ballet, was Fokine al gevormd toen hij door Diaghilev werd aangetrokken. Behalve als solist van het Marijinski-Ballet in St.Petersburg, had hij ook al naam gemaakt met balletten die hij voor deze groep maakte. Het eerste waarmee hij opzien baarde, was de solo De stervende zwaan (1907) die hij creëerde voor Pavlova. Hierin wordt op een realistische manier de doodsstrijd van een zwaan overtuigend uitgebeeld. 

Kenmerkend is de 'nieuwe' bewegingsstijl die Fokine (in overeenstemming met zijn eerste principe) hierbij creëerde: 

• de danseres danst met benen en voeten 'en-dedans' (binnenwaarts), in plaats van 'en-dehors' zoals de akademische techniek voorschrijft,
• terwijl ze bovendien niet de traditionele ports de bras (arm- en handbewegingen) uitvoert maar haar armen als vleugels uitslaat of opvouwt. 
• Zeer gedurfd was voorts het ontbreken van de danstechnische stunts, waarmee gewoonlijk in solo's het publiek destijds werd ingepalmd. 

Stijl, in plaats van virtuositeit, kwam voor Fokine op de eerste plaats.

Samenstelling bronmateriaal utsluitend en alleen ten behoeve van het nieuwe vak ckv-1 uit het algemeen deel  voor havo en atheneum.  Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. 

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij helaas niet geven.

02/01/2010 last update