|
Pyramus en Thisbe een onmogelijke liefde tussen twee buurkinderen
Pyramus en Thisbe, houtsnede uit Ovide moralisé, Colard Mansion, Brugge 1484 |
|
|
Een vreselijk misverstand! |
|
| Een liefdespaar uit de Metamorfosen: Pyramus en Thisbe. Beiden waren zij stervelingen, geen goden, en anders dan de meeste personages bij Ovidius ondergingen ze geen gedaanteverwisseling. Onder een moerbeiboom, bij een fontein buiten de stad, hadden de geliefden, ofschoon elk contact door hun vaders was verboden, afgesproken elkaar te ontmoeten. Een bloeddorstige leeuwin zou er de oorzaak van zijn dat ze elkaar misliepen. Er ontstond een vreselijk misverstand: op grond van een verkeerde gevolgtrekking meende Pyramus dat Thisbe door het roofdier was gedood. In wanhoop sloeg hij de hand aan zichzelf. Korte tijd later werd zijn levenloos lichaam door het meisje aangetroffen, waarna zij besloot hem vrijwillig in de dood te volgen. | |
|
Niet alleen in de beeldende kunst, ook in de literatuur en op het toneel is het thema zeer populair geweest. Shakespeare gebruikte het in zijn Midsummer-Night's dream als raamvertelling. |
|
|
Urs Graf, Pyramus en Thisbe, 1525 Kupferstichkabinett, Bazel |
|
|
Een duidelijke waarschuwing! |
|
|
Deze Ovidiaanse mythe is evenals vele anderen veelvuldig gemoraliseerd, enkele eeuwen lang. Het gaat om de macht van seksualiteit of om het kwaad van een ongeoorloofde relatie. Karel van Mander biedt verschillende 'singhevende verclaringhen' met betrekking tot de tragedie, waaronder als eerste 'dat de jeught te mijden heeft de onmatige cracht der vleeschlijcker liefde'. Erg verrassend is dit niet. Ook bij de avonturen van Jupiter en lo en Apollo en Daphne draaide het om seks en wisten zedenmeesters er in een handomdraai het tegendeel uit te distilleren. |
|
|
|
|
|
De Rotterdamse schilder Hendrick Sorgh speelde in het bovenstaande schilderij uit 1661 op zijn eigen wijze de zedenmeester. Het liefdespaar in de kamer heeft achter zich aan de wand een schilderij (zie detail) hangen: het droevige einde van Pyramus en Thisbe! Een wel heel duidelijke waarschuwing aan het paar op de voorgrond: 'dat de jeught te mijden heeft de onmatige cracht der vleeschlijcker liefde'. |
|
|
Het verhaal |
|
| Thisbe en
Piramus- hij, knapste aller jongemannen en zij het schoonst van alle
meisjes die het Oosten had- woonden vlak naast elkaar, daar waar
Semiramis- zo zegt men- de hooggebouwde stad met baksteenmuren heeft
omringd. Zij waren buren en dat bracht een eerste kennismaking en op den
duur verliefdheid. Zelfs een huwelijk zou gevolgd zijn, maar nee, hun
vaders weigerden... Toch kon die weigering niets afdoen aan een even
diepe gloed in beider hart. Geen mens die 't wist. Zij spraken door een
knik of door gebaren, maar juist verborgen liefde groeit, hoe meer men
haar verbergt.
Nu zat er in de binnenmuur tussen die heide huizen een dunne spleet, reeds bij het bouwen van het huis ontstaan. Dit mankement, aan niemand al die jaren opgevallen, werd snel ontdekt door de gelieven- liefde maakt niet blind! Zij maakten er hun spreekbuis van en regelmatie klonken er zacht gesproken liefdeswoorden veilig door die spleet. En vaak, bij zo'n gesprek, hier Piramus en daar zijn Thisbe, als het gefluister van hun mond om beurten was verstaan, riepen zij: "Jij, jaloerse muur! Wat zit je minnaars dwars? Laat ons toch met ons hele lichaam samen kunnen zijn! Of, als dat jou te ver gaat, wijk dan wijd genoeg voor kussen! Toch zijn wij niet ondankbaar, wij bekennen dat door jou een weg gebaand is om verliefde oren te bereiken." |
|
|
Na dat soort woorden- vruchteloos- vanaf gescheiden post zeiden zij 's avonds welterusten en bedekten ieder hun muur met kussen die niet reikten naar de overzij. Maar op een dag- de nachtelijke sterren zijn verjaagd door Aurora, het bedauwde gras is door de zon gedroogd- komen zij op hun vaste plek en na veel zachtgeuite klaagzangen maken zij een plan om in de stille nacht hun huisbewakers te misleiden, door de poort te sluipen en als ze 't huis uit zijn, ook nog de stadspoort door te gaan om daar, zonder nog verder door het veld te hoeven dwalen, elkaar te zien bij 't graf van Ninus, in de schaduw van een boom, en wel een rijkbeladen boom met witte vruchtjes, 90 een hoge moerbeiboom, met vlak ernaast een koele bron.Dat plan lijkt prima, en de zon, die traag lijkt weg te zakken, duikt eindelijk de zee in. Uit dezelfde zee stijgt nacht. Behendig glipt in 't donker, na het schuiven van de grendel, Thisbe naar buiten. Niemand ziet haar. Met gesluierd hoofd vindt ze het graf en zet zich bij de moerbeiboom te wachten. Door liefde denkt ze niet aan angst. Daar nadert een leeuwin, de kaken schuimend en nog vers besmeurd met bloed van ossen, op weg haar dorst te lessen in een bron daar in de buurt. Thisbe van Babylon ziet haar van verre in het maanlicht en zoekt met bange voet haar toevlucht in een donkere grot. Terwijl zij vlucht, voelt ze haar sluier van haar schouder glijden. Als de leeuwin haar dorst met grote slokken heeft gelest en terugkeert naar het bos, stuit zij bij toeval niet op Thisbe, maar op die sluier, tere prooi voor die bebloede muil. |
|
|
|
Part I of HCH Drama's 2004 production
of Shakespeare's "Midsummer Night's Dream" - the play within a play, "Pyramus
and Thisbe." |
| Piramus, later weggegaan, ziet in het mulle zandpad het voetspoor van een leeuw, geen twijfel aan, en zijn gelaat verbleekt geheel. Maar als hij ook de bloedbevlekte sluier ontdekt, roept hij: "Eén nacht jaagt twee gelieven in de dood en van die twee had zij nu juist verdiend heel lang te leven! Ik ben de schuldige! Ik stortte jou in 't ongeluk, omdat ik je in 't donker naar een plek zo vol gevaren liet komen en hier zelf niet eerder kwam! Al, leeuwen, ruk mij maar aan stukken, vreet mijn zondig vlees met wrede kaken, kom maar te voorschijn uit de grotten van dit rotsgebied! Maar nee, 't is laf de dood te roepen ...... en hij pakt de sluier van Thishe op, loopt naar de schaduw van de moerbeiboom, stort tranen op dit langvertrouwde kledingstuk en kust het en zegt nog: "Hier, drink nu dan ook de stromen van mijn bloed", en heeft het zwaard, dat aan zijn zij hing, in zijn buik gestoken, trok het direct daarna, reeds stervend, uit de warme wond en lag zieltogend op de grond. Het bloed spoot hoog naar buiten, zoals wanneer een waterleiding, als het lood niet deugt, stukbarst en door een sissend scheurtje lange stralen water naar buiten spuiten en de lucht doorpriemen, stoot op stoot. De vruchten aan de takken werden door de bloedfonteinen donker van kleur; de wortels, diep doortrokken van het vocht, kleurden het hangend moerbeifruit met donkerrode tinten. | |
|
Dan, trillend nog van schrik, maar om op tijd te zijn voor hém, keert Thishe terug. Zij zoekt haar minnaar met verliefde ogen, wil hem vertellen wat voor dreiging zij heeft overleefd. Ze weet dat hier de plek is, ze herkent de moerbeitakken, maar door de kleur der vruchten aarzelt zij. Is dit hem wel? En dan, in twijfel nog, ziet ze, stuiptrekkend in een bloedplas een lichaam, wijkt wat stappen terug, en met doodsbleek gelaat, bleker dan buxushout, trilt ze opeens, zoals het zeevlak siddert, wanneer een lichte wind over het water strijkt. Wanneer ze na die eerste schrik haar eigen lief herkend heeft, beukt ze met luid misbaar en onverdiend haar schouders beurs, rukt zich de haren uit, werpt zich op dat geliefde lichaam en stort haar tranen in zijn wond; haar tranen en zijn bloed vloeien ineen. Ze overdekt zijn koud gelaat met kussen roepend: "O Piramus! Welk onheil nam jou van mij weg, Piramus! Antwoord dan! Het is je teerbeminde Thisbe die roept, toe, luister dan en hef je hoofd wat van de grond!" Bij Thisbe's naam sloeg Piramus zijn stervenszware ogen nog op, keek haar nog eenmaal aan en sloot ze voor altijd. Toen zag zij ook haar sluier, zag ook zijn ivoren schede waarin geen zwaard stak. "Ach mijn lief! jouw hand," zo riep ze uit, "jouw liefde bracht aan jou de dood. Hier, ook mijn hand heeft kracht voor zo'n zelfde daad, ook ik heb lie£ Dat geeft mij stervenskracht. Ik zal je volgen in de dood, ik zal jouw droeve noodlot én lotgenoot worden genoemd. Eerst kon alleen de dood jou van mij scheiden, en nu kan de dood zelfs dat niet meer! Toch heb ik, sprekend voor ons heiden, nog een laatste vraag aan mijn, maar ook aan Piramus' zo diepbedroefde vader: wij waren één in liefde, één tot op ons laatste uur, o, sta ons toe ook in eenzelfde graf vereend te blijven! En laat de boom, die met zijn loof nu nog van één van ons het trieste lichaam overdekt, en spoedig van ons tweeën, voorgoed de tekens van ons sterven tonen in zijn vrucht: rouwkleurig zwart, ons beider bloed ter nagedachtenis." Met deze woorden richtte zij de zwaardpunt op haar borst en stortte zich in 't ijzer dat nog warm was van zijn sterven. De goden hebben haar gesmeek verhoord, hun vaders ook, want als de moerbei rijp is, is zij zwart; en wat de vlammen van hen tot as hebben verbrand, rust samen in één urn.' |
|
|
Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-1 voor havo en vwo. Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-2 voor havo en vwo in het profiel C&M.. Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. Geraadpleegde literatuur oa: De vertaling van Ovidius Metamorphosen door M D'Hane-Scheltema. Kunstschrift 93/5 De heidense poeet gekerstend en gemoraliseerd door E de Jongh. Is er zonder uw toestemming
en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze
verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste
bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele
vergoeding kunnen wij niet geven |
|
