Amor en Psyche:

een onmogelijke liefde

 

 

 

Amor/Eros/Cupido: God van de Liefde, gewapend met pijl en boog, waarmee hij liefde opwekt. Hij wordt afgebeeld als een mollige peuter (zoals rechts door de beeldhouwer Falconet  en op het schilderij van Bouguereau), of als een jongeman en de geliefde van Psyche.(zoals op het schilderij van François Gérard)

Het verhaal van deze niet voor elkaar bestemde geliefden wordt verteld in de Gouden ezel van Apuleius. Verhalen over de schoonheid van Psyche hadden Venus jaloers gemaakt, en ze stuurde Amor zelf om het meisje te straffen, door haar verliefd te laten worden op een vreselijk wezen. In plaats daarvan werd Amor zelf het slachtoffer van haar charmes en nam haar als zijn geliefde. Hij hield zijn goddelijke aard echter geheim, en bezocht haar alleen 's avonds, waarbij hij haar verbood naar hem te kijken. Uiteindelijk won haar nieuwsgierigheid het echter en ze pakte een lamp om naar hem te kijken terwijl hij sliep. Woedend over haar ongehoorzaamheid verliet Amor haar!

William Bouguereau  Een jong meisje verdedigt zich tegen de aanvallen van Amor!
Apuleius van Madaura (ca 125-180) werd vooral beroemd als redenaar. Grote mensenmassa's kwamen op de been voor zijn voordrachten. Daarnaast wijdde bij zich aan natuurwetenschap, taalkunde, poëzie en geneeskunst, en was hij enige tijd advocaat in Rome. 

De gouden ezel  is het fantastische verhaal van de held Lucius, die door magie de gedaante van een vogel wil krijgen. Door een vergissing verandert hij echter in een ezel, maar wel een met menselijk verstand en menselijke gevoelens. Pas na veel avonturen en beproevingen krijgt hij zijn eigen lichaam terug. Aan het slot van het verhaal wordt Lucius gewijd tot priester van de godin Isis en treedt bij in haar dienst. Vooral dankzij het beroemde sprookje van Amor en Psyche behoort deze grappige, dramatische en bizarre roman inmiddels tot de klassieken van de wereldliteratuur.

François Gérard (1770-1837)

Het onderwerp stelde de kunstenaar duidelijk voor praktische problemen. Hij kon de handeling moeilijk in een verduisterde kamer plaatsen, dus situeerde hij het in een onwaarschijnlijk landschap. Hij vond het ook moeilijk om aan te geven dat Psyche haar geliefde niet kon zien, en dit verklaart haar afwezige blik en de lauwe reacties op Amor's liefkozingen. Een bijkomstig detail is dat psyche Grieks is voor vlinder -vandaar de fladderende vlinder boven haar hoofd.

Canova (Antonio Canova) 1757-1822

1796 

   

Schilderkunst  William Bouguereau Amor en Psyche          Beeldhouwkunst  Canova: Amor en Psyche

Leesfragment:

'In een zekere stad woonden een koning en een koningin. Zij hadden drie wonderschone dochters. De bekoorlijkheid van de twee oudste, hoe groot ook, kon door de lof der mensen nog wel voldoende worden verheerlijkt, maar de schoonheid van de jongste was zo bovenaards, zo verblindend, dat de menselijke taal te arm was om die te schilderen en enigszins naar waarde te prijzen. Vele burgers en rijke vreemdelingen, gelokt door de mare van dit bijzondere schouwspel, stroomden in grote menigte nieuwsgierig toe en verstomden door de aanblik van zo onbereikbare schoonheid, en de uitgestrekte duim en wijsvinger naar de mond brengend aanbaden zij haar met een verering als van de godin Venus zelf. Reeds was het gerucht doorgedrongen tot de naburige steden en streken, dat de godin die geboren was uit de diepte van de blauwe zee en gevoed door de dauw van de schuimende golven, vertoefde temidden der mensen en aan ieder de genade schonk van haar goddelijke aanwezigheid, of minstens dat nu niet de zee, maar de aarde uit een nieuwe kiem van hemelse dauwdroppels een tweede Venus had doen ontluiken, bloeiend van maagdelijke schoonheid.

Dit geloof groeide dagelijks tot in het onmetelijke en de faam verbreidde zich over de nabijgelegen eilanden en een groot deel van het vasteland en vele provincies. Reeds stroomden vele stervelingen toe langs de lange wegen der aarde en de diepe banen der zee om dit wonder van hun eeuw te zien. Niemand zeilde meer naar Paphos, niemand naar Cnidos, niemand zelfs naar Cythera om de godin Venus te aanschouwen. Geen offers werden haar gebracht. haar tempels geraakten in verval, haar rustbedden stonden verlaten, de heilige gebruiken werden verwaarloosd; beelden zonder kransen, lege altaren, ontsierd door koude as. Slechts tot het meisje bad men, in een menselijk gelaat vereerde men de majesteit van een zo machtige godin. Als het meisje in de ochtend te voorschijn kwam zocht men door offers en feestgaven de gunst van een Venus die er niet was, en als zij door de straten ging strooide het volk eerbiedig kransen en losse bloemen op haar weg.

Deze mateloze overdracht van hemelse eerbewijzen op een mensenkind deed de echte Venus in hevige woede ontbranden. Haar verontwaardiging niet meer meester schudde zij het hoofd en ziedend in het diepst van haar hart sprak zij tot zichzelf:  'Ik, vanouds de moeder der wereld, de oorsprong van de ele- menten, ik Venus, de weldoenster van de ganse aarde, moet ik met een sterfelijk meisje de eer delen van mijn majesteit, en mijn naam die in de hemel thuis is laten ontwijden door het vuil der aarde? Moet ik dan door gedeelde huldiging van mijn naam de onzekerheid verdragen van de verering geschonken aan een plaatsvervangster en zal een sterfelijk meisje als mijn evenbeeld op aarde wandelen?"

Apuleius: De Gouden ezel.  ISBN 90 253 0171 1

11-11-2010