De lotgevallen van een ballet

Eind 1875 kreeg Peter llyich Tsjaikovsky de opdracht om de partituur voor een ballet te schrijven. Hij stelde zelf voor dat dit nieuwe werk Het Zwanenmeer zou zijn. Op dat ogenblik wist niemand dat Het Zwanenmeer het beroemdste ballet aller tijden zou worden en Tsjaikovski wist zeker niet dat bij er zoveel ellende zou mee hebben. Hij zette zich onmiddellijk aan het werk en in maart 1876 was de partituur klaar. Een huzarenstuk, zo zou men denken, om in enkele maanden tijd een ballet, bestaande uit een proloog en 29 nummers te schrijven, maar een deel van de muziek en het zwanen-leidmotief bestonden al. In 1871 had Tsjaikovski reeds een kort ballet gecomponeerd op de Duitse legende Der Swanensee. Het had toen gediend voor een privé-voorstelling door de kinderen van zijn zuster Alexandra, die allen graag dansten. Hij verwerkte deze bestaande partituur hoofdzakelijk in de 2de akte van Het Zwanenmeer.

De repetities startten begin 1877 en de première had plaats op 4 maart in het Keizerlijk Theater te Moskou. Het werd een reusachtige flop !

De Moskouse pers brak Het Zwanenmeer tot op de grond af en het ballet leek een zeer kort leven beschoren te zijn. Tsjaikovski nam de mislukking voor zijn rekening en was van plan de hele partituur te herwerken.

Zover is het (gelukkig) niet gekomen, want de componist stierf in 1893. Er wordt beweerd dat de mislukking van Het Zwanenmeer daar mee verantwoordelijk voor is.

Toch bleef Het Zwanenmeer op het repertoire van het Bolshoi Theater in andere choreografieen en met andere ballerina's, evenwel met weinig succes. Enkel delen van de partituur, die tijdens concerten gespeeld werden, hielden het hele oeuvre uit de vergetelheid.

Het was uitgerekend in 1893, het jaar van de dood van Tsjaikovski, dat Marius Petipa in Sint Petersburg de partituur in handen kreeg. Hij realiseerde zich onmiddellijk dat hij een meesterwerk in handen had. Er waren plannen om een grote herdenkingsvoorstelling voor Tsjaikovski te organiseren en daarin zou de 2de akt uit Het Zwanenmeer worden opgenomen.

Het scenario werd aangepast door Modeste Tsjaikovski, broer van de componist; de muziekarrangementen werden geleverd door Riecardo Drigo, de muziekdirecteur van het Keizerlijk Theater van St. Petersburg en ook balletcomponist- Marius Petipa en zijn assistent Lev Ivanov creeerden een nieuwe choreografie.

Op 1 maart 1894 ging de 2de akt in première tijdens de Tsjaikovski-herdenking en in 1895 het volledige ballet. Deze nieuwe versie kende een ongelooflijk succes en dat is nu, 100 jaar later, nog altijd zo.