Stravinsky's 'Le sacre du printemps'

Balanchine heeft ongeveer 150 balletten op zijn naam staan. Voor ongeveer een vijfde hiervan gebruikte hij muziek van Igor (Strawinski) Stravinsky, met wie hij sinds de Ballets Russes tot aan de dood van de componist samenwerkte; dit koppel is wellicht het roemruchtste voorbeeld in de dansgeschiedenis van samenwerking tussen choreograaf en muziekmaker. Dat dit mogelijk was, is mede te danken aan de muziekkennis van Balanchine, zoon van een componist en student van het conservatorium in zijn geboortestad, die door geen andere choreograaf werd overtroffen.
 

Le sacre du printemps werd in 1913 in opdracht van Diaghilev's Ballets Russes door Stravinsky gecomponeerd en is een mijlpaal in de muziekgeschiedenis. Het ballet verbeeldt een heidens ritueel waarin een tot offer gewijde maagd zich dood danst zodat de lente kan beginnen.  De premičre van het oorspronkelijke ballet van Vaslav Nijinski veroorzaakte een groot schandaal. Door in deze compositie meer belang te hechten aan ritme dan aan melodie was Stravinsky zijn tijd ver vooruit. Tegenwoordig wordt Le sacre du printemps beschouwd als een meesterwerk.

video fragment Le sacre du Printemps

video fragment van Bejart's Sacre du Printemps

Inhoudelijke verandering: het offer heeft plaatsgemaakt voor de strijd tussen de seksen.
Enkele Westerse avant-garde kunstenaars die tegelijkertijd met Strawinski in Parijs leefden (1910 - 1926), werkten samen met hem aan een vernieuwing in de kunst. 

Stravinsky's muziek is expressionistisch.

Expressionisme in de schilderkunst: Kirchner, Klee, Kandinsky, Kokoschka, Picasso, Miró

Expressionisme in de literatuur : Wedekind, Trakle

Expressionisme in de muziek : Schönberg, Strawinsky, Berg, Webern, Hindemith

 De nadruk van het Expressionisme ligt op het uiten van hevige emoties en de innerlijke visie van de kunstenaar. Deze wijze van uiten vind je ook terug bij de "primitieve" volkeren. De hoofdeigenschap van hun muziek is een bezielend steeds terugkerend thema, gezongen en bekrachtigd door slaginstrumenten en geuit in een steeds sneller en krachtiger ritme. Deze muziek beweegt zich tussen vreugde en vrees, levensdrang en doodsangst. Ze gebruiken het o.a. bij riten die verbonden zijn met de lente.

Enkele vrienden van Stravinsky gedurende zijn Russische periode in Parijs: Prokofjew, Ravel, Debussy, De Falla, Picasso, Cocteau, Matisse.

DEEL 1

De aarde is nog in haar winterslaap. Rustige muziek. Dit deel begint met een fagot. Later komen er bij een baritonhobo (heckelfoon), klarinet, dwarsfluiten, contrafagotten, bugel.

De winter verdwijnt en de aarde komt tot leven. Jonge meisjes dansen ter ere van de komende lente. De muziek gaat verder in een lapidair (kort en krachtig) ritme. Vele instrumenten zetten in: violen, hoorns, celli, contrabassen, trompetten, hobo's, baritonhobo, dwarsfluiten, trombones, tuba, slagwerk, basdwarsfluit.

Jongens proberen meisjes te vangen om die tot hun vrouw te maken. Er volgen wilde achtervolgingen. De muziek geeft Westside Story-achtige klanken weer.

Lente reidansen

Jongens en meisjes dansen samen. Muziek klinkt eerst rustig en lieflijk. Contrabasklarinet en klarinet. Daarna gaat de muziek over in zware, bij de keel grijpende klanken. Glissando. Het roept symbolen op zoals ijzer, aarde, steen. Het eind is weer rustig en lieflijk als het begin.

Spel van de naijverige volksgroepen

Groepen mensen spelen dat ze jaloers op elkaar zijn. Opnieuw wilde Westside Story-achtige klanken. Hoorns, trompetten, tuba's, slagwerk. Vrij kort.

Stoet van de wijze

Koperinstrumenten kondigen de komst van de stoet met de wijze oudste aan. Kort.

Aanbidding van de aarde

Zeer kort. Broeierig. Drukt ontzag en angst uit. De wijze oudste kust de aarde waar nieuw leven begint te ontspruiten.

Dans van de aarde

Wilde dans. Kort en krachtig ritme. Mengeling van vreugde en vrees.



DEEL 2

Het Offer

De wijze oudste moet een meisje aanwijzen dat het lenteoffer zal zijn. Plechtige, mysterieuze, broeierige sfeer.

Mysterieuze kringen van de jonge dochters

Jonge meisjes dansen langzaam in een kring rond. Rustig, mysterieus, broeierig

Verheerlijking van de uitverkorene

Het meisje dat aangewezen is als lenteoffer wordt in een heftige, ritmische dans door de mensen bewonderd en geprezen.

Oproepen van de voorvaderen

Zeer kort.

Rituele handeling van de voorvaderen

Mysterieus en bezwerend. De spanning wordt opgevoerd. Gunstige levensomstandigheden worden afgesmeekt. Hobo, baritonhobo, basdwarsfluit, fagot, trompetten.

Wijdingsdans

De spanning wordt verder opgevoerd door het gehele orkest. De uitverkorene danst tot ze er dood bij neervalt.

Wijdingsdans (Mp-3    534 kb / 0.34 min)
Stijlkenmerken:

De vorm

Geen traditionele vorm, maar kleine motieven die naar believen kunnen worden verlengd of herhaald. De kleine motieven kunnen citaten zijn van andere componisten, die hem inspireerden. Deze vorm wordt collage of montage genoemd.

De ritmiek

Een kort en krachtig ritme. Het ritme is gevarieerd en complex en tegelijkertijd primitief. Ritme is even belangrijk als de melodie.

De harmonie

Stravinsky gebruikte tegelijkertijd verschillende toonsoorten en akkoorden die niet altijd harmonieerden.

De instrumentatie

Strawinski beschouwde muziekinstrumenten als personen die elk hun eigen timbre (klankkleur) aan het muziekstuk geven. Zo gebruikt hij in Le sacre du printemps bijzondere instrumenten zoals: een baritonhobo, contrafagotten, basdwarsfluit, contrabasklarinet.

01/03/2003   last update

Overzicht ballets russes