|
Filmmuziek: bijna tien minuten lang volstrekte stilte! |
|
|
|
|
| Het beeld
is bij film het meest opvallende kenmerk van deze kunstvorm. Geluid
lijkt daar meestal ondergeschikt aan te zijn. Toch zijn geluiden van
wezenlijk belang voor film. Ze ondersteunen de beelden en helpen de
beelden het verhaal te vertellen. Zonder geluid zouden films niet zo
makkelijk hun verhaal kunnen vertellen.
Geluid wijst de kijker op gebeurtenissen of een sfeer die uit de beelden alleen niet altijd af te leiden is. In film zijn verschillende soorten geluiden onderscheiden: gesproken woord, geluid dat bij de gebeurtenissen past en ten slotte muziek. Gesproken woorden zijn erg belangrijk in film. Wat er gezegd wordt in een film, is een belangrijk onderdeel van het verhaal. Naast de informatie over de gebeurtenissen en personages die de kijker uit de dialoog of via een voice-over krijgt, helpen ze ook het verhaal te vertellen. Wanneer een personage (al dan niet in beeld) zegt: "er kan ieder moment een invasie van aliens plaatsvinden," dan bereidt de kijker zich voor op die gebeurtenis. Als er iemand in de film begint te gillen, weten de toeschouwers dat er gevaar dreigt. De geluiden die bij de gebeurtenissen passen in de film kunnen twee functies hebben. De eerste functie is de meest voor de hand liggende, laten horen wat je ziet. Rijdende auto's, stromende rivieren, rinkelende telefoons, dichtslaande deuren enzovoorts. De tweede functie van dit soort geluiden is het vestigen van de aandacht op details en dingen die nog niet in beeld te zien zijn. Je kunt het geluid horen van een auto die aan komt rijden, terwijl de auto nog niet in beeld te zien is. Je verwacht dan dat die auto zeer binnenkort wel in beeld te zien zal zijn. Net als in het geval van dialoog helpen de geluiden dan het verhaal van de film te vertellen. |
|
| Muziek
verschilt wezenlijk van gesproken woord en geluiden die bij de
gebeurtenissen passen, omdat muziek in de meeste gevallen
niet
binnen de verhaalwereid van de film past. Muziek is iets dat los staat
van de gebeurtenissen en de personages, maar wel van wezenlijk belang is
in een film. Muziek dient vaak om een extra sfeer aan de beelden toe te
voegen. Om deze reden verschilt het gebruik van muziek in films enorm.
Romantische scènes zullen meestal lieflijke melodieën bevatten,
terwijl actiescènes - zoals in Speed (Jan de
Bont,
VS 1994) ondersteund worden met muziek die extra spanning moet toevoegen
aan de beelden. Ook kan muziek gebruikt worden om herkenning op te
roepen bij de kijker.
De Starwars- en James Bond-films hebben hun eigen melodieën die in iedere film terug komen. In sommige gevallen, zoals de disco-nummers van de BeeGees uit Saturday Night Feyer (John Badham, VS 1977), is de muziek misschien wel bekender geworden dan de film. In de meeste gevallen zullen de muziek en de geluiden gebruikt worden om de beelden te ondersteunen. In deze gevallen helpen de geluiden en muziek het verhaal van de film te vertellen. De aandacht van de kijker ligt dan bij de beelden en onbewust maakt hij van de beelden (spannende scène) en de geluiden en muziek (ook spannend) een geheel dat klopt. Wat geluid betreft heeft een filmmaker veel keuzemogelijkheden die belangrijk zijn voor hoe de film overkomt bij de kijker. Een toeschouwer verwacht spannende muziek bij spannende beelden en het geluid van een telefoon wanneer een telefoon te zien is. Films kunnen een kijker ook op het verkeerde been zetten door juist met die verwachtingen te spelen. Wanneer een kijker geconfronteerd wordt met een combinatie van beeld en geluid die niet lijkt te kloppen, heeft dat grote invloed op hoe de rest van de film ervaren wordt.
|
|
Filmmuziek
kan een EENHEID vormen met het beeld:
Filmmuziek kn het beeld ONDERSTEUNEN:
Filmmuziek kan met het beeld CONTRASTEREN:
|
|
|
|
|
|
De onderstaande tekst gaat in op het gebruik van de muziek in de film "2001, a space Odyssee". Kubrick koos voor de film '2001' bestaande muziek van klassieke componisten als Johann en Richard Strauss en het vocale werk van de eigentijdse componist György Ligeti. Een revolutionaire keuze, want hoewel er tegenwoordig bijna meer bestaande dan originele muziek in een soundtrack zit, was dat toen nog zeer ongebruikelijk. En zeker het gebruik van een bekende klassieke wals als Johann Strauss' An der schönen blaue Donau. De angst was dat bekende muziek teveel bagage heeft. Dat mensen bij bijvoorbeeld An der schönen blaue Donau aan walsende mensen in een Weense balzaal denken. Na het zien van de film zal het eerder zijn dat mensen bij die muziek aan het 'aanmeren' van ruimteshuttle Orion in Space Station Five denken. Kubriek destijds over zijn keuze voor de muziek van 'Walzerkönig' Strauss:
Ook de keuze voor Ligetis onrustige stemmenweefsel was géinspireerd. Telkens als in de film 'de monoliet' (staat voor de aanwezigheid van buitenaardse intelligentie) verschijnt, versterkt Ligetis muziek de verwarring en angst van de mensheid (eerst als aapmensen, later als ruimtereizigers op de maan, en ten slotte tijdens een door supercomputer HAL gesaboteerde missie naar Jupiter). Maar de beste vondst is het gebruik van de openingsklanken van Richard Strauss' grandioze 'Also sprach Zarathustra'. Er hoeft maar een raket de lucht in te gaan of je denkt er deze muziek bij! |
|
|
Overigens was de soundtrack van 2001 om nog een tweede reden revolutionair te noemen. Kubrick wilde van zijn film een 'non-verbale ervaring' maken. In twee uur en negentien minuten film zitten minder dan veertig minuten dialoog. De meester zelf: 'Ik heb geprobeerd een visuele ervaring te creëren die onafhankelijk van de beperkingen van woorden de emotionele en filosofische inhoud direct tot het onderbewustzijn laat doordringen.' Daarbij speelt de muziek een belangrijke rol, maar ook het afwezig zijn van muziek. Zelfs het afwezig zijn van geluid. Tijdens een ruimtewandeling in de film is er bijna tien minuten lang volstrekte stilte. Wetenschappelijk verantwoord, maar cinematografisch nogal een risico. In latere sf-films is de totale stilte in de ruimte nog regelmatig benadrukt maar nooit meer zo langdurig als in 2001. Wat nog veel vaker gekopieerd is, wat min of meer de standaard is geworden in iedere volgende sf-film zijn de geluiden van het ruimte-schip: de rondgepompte lucht, de kissende schuifdeuren en vooral het (angstige) gehijg van de man in het ruimtepak.En niet te vergeten de dialogen met een supercomputer. Iedere filmkenner zal je vertellen dat de emotieloze, maar zoetgevooisde supercomputer HAL uit de film een verwijzing is naar computergigant IBM (elke letter schuift één plaats op in het alfabet: H-I, A-B, L-M) Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-1/2 voor havo en atheneum. Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. Geraadpleegde literatuur onder anderer: Moviezone 2001/2002 en H v Oirschot St Janslyceum Den Bosch en Kees Zonneveld (muziek) Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven
|
