UTOPIA

Thomas More

Zo'n 500 jaar geleden verscheen er een boek over een vreemd en onbekend eiland. Het heette Utopia.
Volgens de schrijver waren de Utopiërs de gelukkigste mensen op aarde. Alle mensen liepen er in dezelfde, eenvoudige kleding van ongeverfde stoffen.
Prive-bezit was er lang geleden afgeschaft, zodat diefstal op het hele eiland niet voorkwam. En hoewel het eiland een overvloed aan goud en zilver had, gebruikten de bewoners dit alleen voor kinderspeelgoed, pispotten en slavenkettingen...

Sir Thomas More (geboren in Londen, 7 februari 1478 en gestorven in Tyburn, 6 juli 1535) was een Engels humanist en staatsman.
Hij werd beroemd door zijn boek Utopia uit 1516, waarin hij zijn gevoelens uitte over het economische en politieke besteld van het Engeland uit zijn tijd. Hij had een hekel aan zijn land, daarom verzon hij een soort 'utopia' (een heilstaat) met socialistische en communistische invloeden.

In 1504 werd More lid van het Lagerhuis. Eind 1504 trouwt hij met Jane Colt, die drie dochters en een zoon van hem kreeg. In datzelfde jaar wordt More rechter en undersheriff van Londen. In 1511 trouwt hij met Alice Middleton. In 1518 wordt hij zelfs tot de adelstand verheven. In deze tijd vervulde hij ook een politieke rol. Hij was niet alleen een van de meest belangrijke politici van Europa, hij was ook een van de grootste humanisten uit zijn tijd. Hij was buitengewoon geleerd.


More steunde Hendrik VIII tijdens zijn regeerperiode altijd. Maar op gegeven moment nam More zijn ontslag, aangezien hij het niet eens was met een besluit van Hednrik VIII. Bovendien was de laatste ervoor om zich te verwijderen van de kerk van Rome. More ging weg bij Hendrik VIII en werd opgesloten in de Tower. Toch hield hij voet bij stuk. De regering pikte dit niet, Thomas More werd ten dood veroordeeld en werd onthoofd.

Utopia bestaat uit twee boeken. Het is geschreven in dialoog-vorm tussen de auteur en ene Raphael Hythlodaeus, een denkbeeldige reiziger die vele vreemde landen heeft bezocht.

Het eerste boek is een kritiek. Het beschrijft het Engelse leven aan het begin van de zestiende eeuw. Tirannie en corruptie tieren welig. De kern van alle kwaad is het misbruik van privé-landbezit, dat leidt tot uitbuiting door grootgrondbezitters van de massa arme mensen. Hetgeen weer leidt tot toenemende criminaliteit.

In het tweede boek wordt het tegenovergestelde tafereel uitgebeeld. Er is een ideaal, denkbeeldig eiland. Overheersing en luxe zijn afgeschaft, privébezit van land is er niet.
More schetst alle ernstige misstanden van zijn tijd, de religieuze, sociale en politieke, en op een filosofische manier overweegt hij een oplossing. Hij doet dat op een manier waarin hij zijn tijdgenoten ver vooruit was. De inwoners van Utopia zijn een ideaal-beeld. Zij zijn niet bedoeld om in de alledaagse wereld te leven. More heeft zijn Utopia ook nooit bedoeld als in de praktijk toepasbaar. Zijn werk is een sociale satire en geen modelvoorbeeld.

Thomas More vat zijn boek ‘Utopia’ als volgt samen :

"Het eiland kent een verscheidenheid van godsdiensten. Niet alleen van streek tot streek lopen die uiteen, maar zelfs binnen het bestek van één stad : er zijn Utopiërs die de Zon, anderen die de Maan of een der planeten als godheid aanbidden. Er zijn er ook die een mens uit oude tijden, iemand die uitzonderlijk goed of uitzonderlijk beroemd is geweest, als een godheid vereren, zelfs wel als de hoogste god. Maar de grote meerderheid is daar veel te verstandig voor, en gelooft aan geen van deze goden, maar aan één goddelijk Wezen, verborgen, eeuwig, onmetelijk, ondoorgrondelijk, dat op een wijze die boven het menselijk begrip gaat, de ganse wereld doorwoont …

Trouwens ook alle anderen, hoezeer uiteenlopend van geloof, stemmen toch op dit punt met hen overeen, dat zij één godheid als de hoogste beschouwen, de Werkmeester en Bestierder van het Heelal ; Hem duiden zij allen gelijkelijk in hun landstaal aan als Mythra. Het verschil is, dat de ene deze, de andere die godheid voor Mythra houdt. Maar welke godheid het ook zij die men als de hoogste beschouwt, hierin stemmen allen weer overeen, dat het in wezen zijn kracht en majesteit zijn, waaraan overal, waar ook ter wereld, de Schepping wordt toegeschreven."

Het door More ontworpen Utopalfa

Un Hommage to Thomas More.
By G. & SUN7
A RBW pasting in Belleville, the Paris worldwide area.

Produced in july 2006
Images: L'Atlas
Sound: Tekel

 
LEESFRAGMENTEN UIT 'UTOPIA'
Thomas More, een fragment uit "Utopia" Het gaat over hoe de zieken en stervenden in 'Utopia' verzorgd worden

"... De zieken die lijden aan ongeneeslijke ziekten troosten ze door hun aanwezigheid, door ermee te praten, kortom door ze alle hulp te bieden die ze kunnen. Soms echter is de ziekte niet alleen ongeneeslijk, maar veroorzaakt ze ook onophoudelijk lijden en angst. Als de priesters en de magistraten dan vaststellen dat de zieke niet in staat is nog enige plicht te vervullen en door zijn eigen dood te overleven tot last en hindernis is voor anderen, en voor zichzelf een bron van lijden, dan zullen ze hem ertoe aansporen zich niet langer vast te klampen aan dit aftakelend en pijnlijk bestaan. Als hij beseft dat zijn leven niets meer is dan kwelling, zeggen ze hem dat hij er niet tegenop moet zien te sterven, maar eerder hoopvol naar de dood kan uitzien en dat hij zichzelf mag bevrijden uit dit leven als uit een gevangenis of een oord van kwelling of zich door anderen eruit kan laten bevrijden. Op deze wijze, zo zeggen ze, zal hij verstandig handelen: door zijn dood zal hij niets goeds verliezen maar wel een einde stellen aan zijn lijden. En omdat hij hierin de raad van de priesters zal volgen, dat wil zeggen, van degenen die Gods wil uitleggen, zal hij handelen als een godvruchtig en deugdzaam mens. Degenen die op deze wijze overreed worden, stappen vrijwillig uit het leven door niet meer te eten, of worden tijdens hun slaap geholpen, zonder enige doodsstrijd. Degenen echter die niet wensen te sterven, worden niet onder druk gezet en worden verder met dezelfde zorg en aandacht begeleid."

Het Engeland van More ging gebukt onder een zware economische crisis. In onderstaande passage uit de inleiding, bekritiseert More bij monde van zijn hoofdpersoon Raphaël Hythlodaeus, de reiziger die vijf jaar op het eiland Utopia verbleef, de vernietiging van akkergrond in ruil voor winstgevender weidegrond en de werkeloosheid die dit in Engeland tot gevolg had:

De schapen hier. Dat zijn zulke zachtaardige dieren en zij vragen anders zo weinig voedsel. Maar in de laatste tijd zijn zij naar ik hoor zo wild geworden en zo vraatzuchtig, dat zij mensen verslinden, akkers ruïneren, en huizen, ja hele steden ontvolkt achterlaten. Overal in het land waar de fijnste wol wordt geproduceerd - de fijnste en dus de duurste -, daar ziet men adel en gentry in actie komen, en menigmaal zelfs de abt van het klooster - jaja, die heilige mannen! Niet tevreden met de pacht en de jaarlijkse opbrengst die hun voorgeslacht van zijn goederen trok; niet tevreden met een herenleventje waarbij zij de gemeenschap van geen enkel nut zijn (zo ze al geen bepaalde schade doen), maken zij de boeren het bestaan volledig onmogelijk. Alle grond 'omheinen' zij om als weigrond te dienen, de huizen breken zij af, ze slopen complete landstadjes - waar alleen de kerk blijft staan, en die mag dan dienst doen als schapenstal. Alsof er bij u te lande nog niet genoeg woeste grond was: uitgestrekte bossen ten gerieve van de adellijke jacht, stukken water om af te vissen! Nu halen die steunpilaren der maatschappij ook nog de woonsteden en al wat mensenhanden gewrocht hebben omver, en maken het tot een woestenij. Telkens als één zo'n doorbrenger - dat slag is onverzadelijk en een ware pest voor het land - een aantal akkers bij elkaar trekt en enige duizenden bunders omheint, worden de nodige pachters eenvoudig op straat gezet. Of anders worden zij met oplichterstrucs of door het recht van de sterkste van het hunnen beroofd of net zo lang geplaagd tot zij eindelijk de boel verkopen.

Dan is het in Utopia beter geregeld. Raphaël Hythlodaeus begint zijn vrienden, waaronder More, te vertellen hoeveel beter het geregeld is in Utopia. Daar zijn landbouwcollectieven die per toerbeurt worden bemand door arbeiders uit de steden. De arbeiders bewerken de grond en verzorgen de beesten. Het agrarische leven is er goed georganiseerd, en, als met ver vooruitziende blik, Raphaël vertelt hoe de Utopiërs beschikken over een efficiënte bio-industrie:

Kippen fokken zij bij geweldige aantallen, op een kunstmatige manier, die hoogst merkwaardig is. Zij leggen de eieren namelijk niet onder de kip, maar verwarmen ze op de een of andere manier bij grote kwantiteiten tegelijk en houden ze op een gelijkmatige temperatuur, waardoor ze uitkomen. Zodra de kuikens uit het ei zijn, lopen die achter hun menselijke verzorgers aan, precies als achter de kloek.
Hun lichamelijke gezondheid vinden de Utopiërs heel belangrijk. Ze leven sober en gelijkmatig. Maar belangrijker nog dan de gezondheid en de lichamelijke genietingen, is de geestelijke gezondheid:

En daarvan komt dan huns inziens het merendeel weer voort uit de deugden die men in praktijk brengt, en uit het bewustzijn een goed leven te leiden ... De genoegens van eten en drinken en wat daar zo verder bij komt, die zijn niet op zichzelf verwerpelijk, zeggen zij, maar men moet ze alleen zoeken ter wille van de gezondheid ... Stellig zijn er wel mensen die menen dat in dit soort van genoegens het hoogste geluk te vinden is. Maar die zullen dan moeten toegeven dat de ideaalstaat pas is bereikt als het hele leven zou opgaan in honger dorst, jeuk, eten, drinken, krabben en wrijven.


Zij zien er ook niets in om jezelf uit te putten door vasten, je gezondheid te schaden, of hoe dan ook de goede gaven der natuur te verachten. Een mens kan zijn eigen belang verwaarlozen ... maar dan verwacht hij voor die ontberingen van God een groter vreugde in ruil. Maar om zich tot niemands heil het leven zuur te maken, ter wille van een hersenschimmige 'deugd', of zich te willen harden tegen de slagen van het lot ... dat vinden de Utopiërs regelrechte dwaasheid. Huns inziens is dat wreed tegenover jezelf, en ook hoogst ondankbaar tegenover de natuur ..
Over het huwelijk in Utopia.

Bij het kiezen van een echtgenoot houden zij er een heel wonderlijke gewoonte op na; wij hadden daar nogal plezier om, maar zij houden er strikt en streng aan vast. De vrouw namelijk, of het nu een meisje is of een weduwe, wordt door een ernstig en waardig begeleidster naakt aan de aspirant-echtgenoot vertoond, en omgekeerd stelt een man van goede reputatie de huwelijkspartner naakt aan het meisje voor. Wij lachten om dit gebruik en vonden het gek - maar zij van hun kant verklaarden niet te begrijpen hoe men bij alle andere volken 'zo verschrikkelijk dom' kon zijn. Wil iemand zich een jong paard aanschaffen, zeggen zij, dan staat er niets op het spel dan wat geld, maar toch worden dan alle denkbare voorzorgen genomen. Hoewel het bijna geheel onbedekt is, willen ze het beest niet kopen zonder er eerst het zadel en ieder onderdeeltje van het tuig af te nemen; ze zijn veel te bang dat daaronder een gezwel of iets van dien aard verborgen zou kunnen zitten. Maar kiest men een huwelijkspartner, die je een heel leven lang vreugde zal kunnen geven - maar je ook een leven lang kan tegenstaan, dan gaat men zo uiterst nonchalant te werk. Het lichaam van een vrouw zit vrijwel volledig onder kleren verborgen, en dat wordt dan beoordeeld naar een stukje niet groter dan mijn hand. Immers, behalve het gezicht valt er niets te zien. Zo gaat men dus een huwelijk aan, geheel op goed vertrouwen - en hoe groot is dan niet het gevaar van slecht te harmoniëren, wanneer er dan naderhand iets blijkt te zijn dat tegenvalt. Schenders van het huwelijk worden met de zwaarste slavernij gestraft.'

Vaklokaal CKV-1 digitale school

Samenstelling bronmateriaal uitsluitend en alleen ten behoeve van het nieuwe vak ckv-1 uit het algemeen deel  voor havo en atheneum.  Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende.  Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij helaas niet geven.
04/16/2010 last update