|
Sprookjes uit 1001 nacht
|
 |
| In
het begin van de achttiende eeuw verschenen in heel West-Europa
vertalingen van Duizend-en-één-nacht, een bundel oosterse
vertellingen die door Antoine Galland in het Frans op de markt
gebracht was. (Les
Mille et Une Nuits)
Deze bestseller stimuleerde de aandacht voor de oosterse literatuur enorm. In het kielzog van Duizend-en-één-nacht ontwierpen achttiende-eeuwse westerse auteurs hun eigen verhalen over het oosten. Ze projecteerden het ideaal van een verlicht, christelijk bestaan op een oosterse, meestal islamitische, samenleving die bevolkt werd door sultans, viziers en derwisjen. |
|
| De
sprookjes worden ingeleid door een raamvertelling.
De meest bekende Oosterse sprookjesverzameling is "Sprookjes uit 1001 nacht". Dit boekwerk bevat verhalen uit voornamelijk de gehele Arabisch-Islamitische cultuur. De legendarische koningin Scheherazade trouwt met de sultan Schahriar, ondanks het feit dat hij elke morgen de vrouw waarmee hij de vorige dag getrouwd is, laat ombrengen. Om dit lot te ontkomen vertelt ze die avond een sprookje aan haar zus, zonder het einde te vertellen. De sultan, die het verhaal afluistert en benieuwd is naar de afloop, staat toe dat ze nog een dag leeft, waarna ze hetzelfde patroon trouw iedere avond herhaalt. Na 1001 nacht besluit de sultan dat Scheherazade mag blijven leven. De collectie verhalen van 1001 nacht is gedurende een aantal eeuwen gegroeid. De eerste verhalen stammen al uit de negende eeuw, en de collectie groeide door totdat het geheel in de vijftiende eeuw in het Arabisch op papier werd gezet. In het begin van de achttiende eeuw werd het boekwerk in het Frans vertaald (Les Mille et Une Nuits door Antoine Galland), en in de negentiende eeuw werd het tweemaal in het Engels vertaald: Arabian Nights door Edward William Lane, en The Tousand Nights and a Night door Richard Francis Burton, waarvan Arabian Nights verreweg het bekendst geworden is. De bekendste sprookjes uit 1001 nacht zijn: Aladdin en de Wonderlamp, Ali Baba en de veertig rovers en Sinbad de Zeeman. |
|
|
|
Nicolai Rimsky-Korsakov (1844-1908)Scheherazade (1880), Symfonische Suite naar 'Sprookjes uit 1001 nacht' opus 35 In de winter van 1887/88 kreeg de Russische componist Rimsky Korsakov een idee een orkestwerk te schrijven gebaseerd op enkele sprookjes uit 1001 nacht. Hij componeerde de bekende symfonische suite Scheherazade waarin hij enkele van deze oosterse sprookjes heeft verwerkt:
|
| Het
eerste deel van Rimsky-Korsakovs orkestsuite Scheherazade opent met
het krachtige thema van de wrede sultan. Direct daarna volgt het
lieflijke, zangerige thema van Scheherazade in de soloviool. Deze
jonge vrouw probeert de woede van de sultan te verminderen met haar
eerste verhaal: 'De zee en Sinbads schip'. Steeds probeert de sultan
Scheherazades verhaal te onderbreken, maar zij vertelt zo boeiend over
het ruisende geluid van de zee en de stoutmoedige reis van Sinbad dat
zij deze eerste nacht overleeft.
Tijdens de tweede nacht weet Scheherazade de aandacht van de sultan te vangen met 'het verhaal van prins Kalender'. Prins Kalender is een druiloor, een uilskuiken, een sul die op een klungelige manier allerlei avonturen beleefd. Deze avonturen zijn zo zot dat zelfs de sultan zijn lachen niet kan inhouden. Het leven van Scheherazade blijft ook deze dag gespaard. De volgende nacht brengt Scheherazade de sultan met haar verhaal over 'de jonge prins en de jonge prinses' in de kleurrijke wereld van onschuldige kinderfantasiën. Alle haatgevoelens die de sultan koesterde, zijn weggevaagd. Toch geeft hij zich nog niet helemaal gewonnen en Scheherazade zal zich opnieuw moeten bewijzen. De laatste nacht, het vierde deel, begint met een uitbarsting van sultan Shakriars heerszuchtige machtgevoelens. Gelukkig kent Scheherazade onderhand haar meester en zij vertelt hem haar laatste verhaal: 'Feest in Baghdad; De zee; De schipbreuk'. Tot nu toe had Scheherazade de sultan geboeid, aan het lachen gebracht en milder gestemd, maar met dit verhaal wint ze uiteindelijk ook zijn hart. Hij ziet zijn eigen lot voor ogen: eenzaamheid, haat en achterdocht. De sultan besluit daarom zijn leven een nieuwe wending te geven en neemt Scheherazade tot zijn Sultana. De thema's van de sultan Shakriar en Scheherazade versmelten. |
|
|
|
|
| Serge
Diaghilev bracht voor het eerst in 1909 een Russisch balletgezelschap
naar Parijs. Als 'Les Ballets Russes' maakten zij daar een geweldige
opgang zowel door de technische prestaties van de dansers als door de
aankleding van de balletten
Het tweede seizoen in Parijs, mei-juni 1910, was een nog groter succes dan het programma van 1909. Terwijl 'Carnaval' de toeschouwers verraste met zijn romantische eenvoud, verbaasde en verrukte 'Scheherazade' hen. Bovenal rees de naam van Leon Bakst tot sterhoogte. Leon Bakst bracht een revolutie teweeg in theaterontwerpen. Zijn gedurfde kleurgebruik lanceerde nieuwe modes en beïnvloedde de decoratie van het interieur voor meer dan één decennium. Nog in 1925 werd 'Scheherazade' bij een opiniepeiling in Londen vermeld als het meest geliefde ballet van het repertoire. 'Scheherazade' is representatief voor Diaghilevs eerste periode - de Russisch-oosterse fase, met zijn combinatie van overdadige ontwerpen, seks en geweld. Het decor zelf lokte bij elke voorstelling in Parijs langdurig applaus uit. De orgie scène, waarin de haremdames gebruik maken van de afwezigheid van hun echtgenoot om zich in te laten met een groep gespierde negers, ontlokte kreten van ongeremde bijval. Telkens wanneer de schuldigen werden ontdekt en de Sultan zijn bloedige wraak nam, raakten de toeschouwers eveneens in extase. |
|
|
|
