|
'C'était la révolution en action!" Le Nozze di Figaro |
 |
||||||||
|
Het toneelstuk Le Mariage de Figaro was een politieke tijdbom. |
|||||||||
|
Het stuk gaat over een
graaf die de strijd aangaat met zijn bediende en verliest. Napoleon had
gelijk toen hij jaren later beweerde: 'C'était la révolution en
action!" Le Mariage de Figaro is waarschijnlijk al in 1778
voltooid, maar dit stuk bleef tot de eerste publieke uitvoering op 27
april 1784 controversiële reacties oproepen in Franse theaterkringen. Het
succes was echter overweldigend. In 1785 werden zelfs drie Franse versies
van het stuk opgevoerd. Dat betekende dat de kassa flink rinkelde voor
Beaumarchais en de Comédie Francaise. |
|||||||||
|
|||||||||
Een toneelstuk met veel aanstootgevende zaken!In Wenen
verliep het gevecht rondom Figaro iets anders dan in Frankrijk. Keizer
Jozef II vond dat het stuk 'veel aanstootgevende zaken bevatte" en
verbood een openbare toneeluitvoering ervan. Hij gaf echter wel
toestemming om Figaro in drukvorm te laten verschijnen. Hij ging er
namelijk vanuit dat de Weense kamerdienaars en -dienaressen graag het
theater bezochten, maar niet van lezen hielden. Tegen deze achtergrond
vroeg Mozart aan Lorenzo Da Ponte om dit verhaal om te zetten in een
Italiaans libretto. Halverwege de jaren '80 van de 18e eeuw was het
overigens niet gebruikelijk om een actueel toneelstuk als uitgangspunt
voor een opera te nemen in plaats van een traditioneel libretto dat al
meerdere keren op muziek was gezet. En om een opera te componeren op basis
van een door de keizer verboden toneelstuk was vragen om moeilijkheden. |
|||||||||
|
First duetto of Susanna and Figaro in act one with Dawn Upshaw and Ferrruccio Furlanetto (Salzburg 1991) |
|||||||||
Waarom gaf Jozef II toch
toestemming voor de opvoering?
Het is
waarschijnlijk dat Jozef II de adel het lesje wilde leren dat een bediende
niet altijd het onderspit delft tegenover zijn meester. De keizer en de
adel leefden op gespannen voet. Jozef II had een aantal adellijke
privileges afgeschaft. Middels graaf Almaviva kreeg hij de beschikking
over een plattelandsparabel van een bekrompen edelman die niet met zijn
tijd is meegegaan. De keizer deelde (wellicht onbewust) Figaro's opvatting:
"Gedrukte dwaasheden worden pas gevaarlijk op plaatsen waar ze
onderdrukt worden.” Maar Mozarts opera was in Wenen geen succes en
haalde niet meer dan negen voorstellingen. De doorbraak vond pas in Praag
plaats, waar het publiek de geest van het libretto en de genialiteit van
de muziek op waarde wist te schatten. |
|||||||||
Graaf
Almaviva
De
jonge, opvliegende graaf en de alwetende, kleinstedelijke barbier Figaro
waren ooit vrienden. Dankzij de hulp van Figaro veroverde de graaf zijn
geliefde Rosina, die als wees opgroeide in het huis van haar oom, de arts
Bartolo. De graaf vestigde zich met zijn jonge vrouw op zijn landgoed in
de buurt van Sevilla en nam Figaro in dienst. Voor gravin Rosina en graaf
Almaviva begon het eentonige leven van de plattelandsaristocratie:
jachtfestijnen, tuinfeesten en hofintriges. De graaf vervolgde zijn
stiekeme avontuurtjes met zijn lijfeigenen, dienstmeisjes en boerinnen.
Dankzij zijn liefdessuccessen was het voor hem gemakkelijk om edelmoedig
afstand te doen van zijn feodale 'jus primae noctis' (het recht op de
eerste nacht).
Wanneer
hij -misschien wel voor de eerste keer in zijn leven- bij een
liefdesaffaire weerstand ondervindt, is hij met name in zijn mannelijke
ijdelheid gekwetst. Zijn plan om toch weer aanspraak te maken op het recht
op de eerste nacht is niet meer dan een wapen in de liefdesstrijd en heeft
geen echte politieke betekenis. De graaf begeert de knappe, slimme
Susanna, het nieuwe kamermeisje van zijn vrouw. Deze 'trofee' wordt steeds
begerenswaardiger doordat Susanna hem negeert omdat zij verliefd is op
Figaro.
In het onderstaande fragment hoor je hoe Cherubino, een puberachtige page aan het hof van de graaf,
heen en weer geslingerd wordt in zijn gevoelens. Is het nu wel leuk om verliefd te zijn of niet, ook
als het pijn doet. De graaf moet trouwens niets van die Cherubino hebben omdat ie achter alle meisjes aan zit.
Uiteindelijk stuurt hij hem naar het slachtveld. Cherubino zingt hier in het engels. Origineel heet
het 'Voi che sapete'.
|
|||||||||
Figaro
In
tegenstelling tot de graaf speelt bij Figaro het politieke
klassebewustzijn in deze concurrentiestrijd een grotere rol. Het is
begrijpelijk dat zijn uitgesproken politieke mening (die Jozef II bij
Beaumarchais zo aanstootgevend vond) door Da Ponte in de opera van de
scherpste kantjes is ontdaan. Oorspronkelijk was voor Figaro in het vijfde
bedrijf een woedende monoloog gepland, waarvoor hij (evenals de auteur)
twintig jaar eerder zonder twijfel in de kerkers van de Bastille beland
zou zijn. Het is verbazingwekkend (en alleen maar te verklaren vanwege de
aanstaande revolutie) dat in dit tijdperk een graaf (op papier en op het
toneel) als volgt werd bejegend:
Da
Ponte heeft deze monoloog geschrapt. In plaats hiervan zingt Figaro, die
denkt dat Susanna hem bedrogen heeft, een woede-aria over bedrogen
echtgenoten. Maar zijn politieke opvatting is niet helemaal verdwenen. Als hij het plan van de graaf verneemt, zingt hij een brutaal lied Dit is een dans in drie-kwartsmaat, maar met een marstempo-achtig meezing-karakter. De dreigende, gedempte begeleiding van het orkest (pizzicato van de strijkers) en de plotselinge melodie-overgangen drukken woede en verachting uit. 05-27-2007 Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven: .Foto's afkomstig van: le mariage de figaro de Beaumarchais par la Compagnie C. Roumanoff |
|||||||||
Mozart, Wolfgang Amadeus: