Popmuziek: Enkele hoogtepunten |
|
Jaren ‘50 en ‘60 |
|
|
Toen
de blanken: Bill Haley en vooral Elvis Presley met een ‘negerstem’
begon te zingen en Elvis daarbij ook nog zeer sexy met zijn onderlijf
ging schudden was de kogel door de kerk. De popmuziek was geboren en we
noemden haar: ‘Rock‘n’Roll. De aandacht van de jeugd was gewekt,
de (blanke) ouders vonden het maar niks. | |
| ‘Popmuziek’
komt van 'popular music'. Popmuziek zou dus alle ‘populaire’ muziek
kunnen zijn, maar hier is sprake van een taalkundige verwarring. Met
‘popmuziek’ bedoelt men 'rockmusic',
de muziek die in de vijftiger jaren in Amerika is ontstaan uit de
‘Rhythm and Blues’. Popmuziek ontstond omdat de jeugd op zoek ging
naar een eigen expressie - en identificatiemiddel. De 'zwarte' Rhythm
and Blues’ sprak aan bij de jeugd! Handige producers sprongen hierop
in door een aangepaste versie van populaire Rhythm and Blues muziek op
de markt te brengen.. ‘Schuine’ teksten werden vaak wat netter
gemaakt:
‘Well you wear low dresses, the sun comes shinin' through I can't believe my eyes that all of this belongs to you’ werd: ‘You wear those dresses, your hair done up so nice You look so warm but your heart is cold as ice’ |
|
|
Luister
naar R&B en de R&R versie van: ‘Shake, Rattle and Roll’, een
nummer dat door bijna elke groep in die tijd gespeeld (‘gecovered’)
werd. In hoeverre verschillen de nummers eigenlijk? (Let wel, wat nu als
R&B bekend staat, heeft weinig te maken met oorspronkelijke Rhythm
and Blues. Een journalist koos, erg onhandig,
voor ‘R&B’ toen de soul een revival beleefde aan het eind
van de 20ste eeuw). De
Rock ‘n’n Roll is gebaseerd op een akkoordenschema van
slechts drie akkoorden (Precies
als bij de blues, vandaar ook de naam: ‘bluesschema’). De muziek
wordt uitgevoerd op gitaren en drums, eventueel aangevuld met saxofoon
en/of piano. De vorm van de muziek is ook simpel: Coupletten en
refreinen. Wezenlijk is een duidelijke 'beat' als basis. Met Elvis Presley en Bill Haley begon niet alleen de popmuziek, ook een nieuwe manier van dansen was uitgevonden. Vanuit de heupen. Het verdriet om het heengaan van ‘Elvis the pelvis’ is bij de echte fans nooit overgegaan. Omdat muziek populair werd ontstond er ook een markt voor de muziek verkoop: de commercie. Al heel snel bleken niet meer de kwaliteit van de nummers centraal te staan, maar de oplagecijfers. De Rock and Roll raakt over het hoogtepunt heen, maar de handelaren hadden de smaak te pakken gekregen: Marktonderzoek moest helderheid geven hoe de muziekverkoop weer gestimuleerd kon worden. Een proces dat zich steeds weer zou herhalen. Een stijl ontstaat meestal in kleine groep. De commercie krijgt er lucht van en laat de muziek zodanig aanpassen dat meer mensen de stijl gaan ‘waarderen’. Niet alleen teksten werden ‘gekuist’, ook veel scherpe kantjes werden uit de muziek gehaald. Er ontstaan zelfs aparte stijlen van dergelijke nep-muziek: de ‘twist’, ‘surfmuziek’, ‘highschoolrock’.
|
|
|
Popmuziek: Jaren ’70 The Beatles |
|
|
De
malaise werd pas weer doorbroken door de Beatles: John Lennon, Paul
McCartney, George Harrison en Ringo Star. Ontstaan uit de ‘skiffle’,
tamelijk ruig gezongen Engels/Amerikaanse volksliedjes met begeleiding
van gitaren en allerlei soorten slagwerk (wasbord, tamboerijn, samballen)
werd de ‘Merseybeat’ uitgevonden. De groep ontwikkelde zich
voortdurend. Experimenten met drugs leverden de meest fraaie
‘psychedelische’ muziek op. Sterk als groep, maar ook sterk als
individu moesten de Beatles na tientallen jaren erkennen dat het niet
verstandig was bij elkaar te blijven. De individuele stijlen zijn
hoorbaar in veel van hun liedjes:
John: ruig en agressief.
Paul: melodieus.
George:
Oosterse interesse.
Ringo:
eenvoudige nuchtere volksjongen. Een zeer
groot oeuvre staat op naam van de Beatles. Veel films zijn over hen
verschenen. Een en ander in de mediatheek verkrijgbaar.
|
|
|
Van Spiritual via Soul naar Funk naar Disco. |
|
|
Rond
1970 toen de hippiebeweging grote invloed had en men muzikale experimenten ondernam,
volgde er een roep om eenvoudige amusementsmuziek. De ‘negro
spiritual’ (tijdens de slavernij door de negerbevolking aangepast
christelijk kerklied) sprak wel aan, maar moest aangepast worden. Zo
ontstond de Soul (niet 'my Lord', maar 'my love'). Omdat men vooral
danste op Soul, kwam de nadruk te liggen op de dansbare elementen van de
muziek: ritme en herhaling.
Soul
ontwikkelde tot Funk, een ritmischer variant. De elektrische gitaar
speelt op een droge spitse en puntige manier. Omdat de baspartij in
Funkmuziek erg belangrijk was, nam men deze muziek met een groter
basvolume op. Dit lokte protest uit van de danszaaleigenaren, omdat
menig speaker opgeblazen werd.
Disco
zou dit probleem opheffen: de bas werd aangepast. Omdat platen draaien
goedkoper was dan live optredens aanbieden, kwam de nadruk te liggen op
de opnames. Gevolg: een discohit hoefde niet live uitvoerbaar te zijn:
de opnametechniek werd steeds belangrijker. De muziek moest tot dansen stimuleren. Ook het laatste beetje emotie dat nog in de popmuziek aanwezig was werd er nu uitgehaald. Een vaak ‘erotisch’ sfeertje ontstond door de gilletjes en de kreuntjes tegen een zich eindeloos herhalende machinaal klinkende achtergrond. Disco wordt daarmee de belangrijkste voorloper van hiphop en House als dansmuziek.
Het
aanpassen van Funkmuziek aan de eisen die de apparatuur in danszalen
stelde, is een voorbeeld van de invloed van commercie op muziek: hier
wordt de muziek ondergeschikt gemaakt aan de afspeelapparatuur. Behalve
de techniek werd ook het uiterlijk belangrijk. Een 'discofreak' diende
zich aan codes te houden wat betreft kleding, haardracht en
dansbewegingen. Belangrijke discosterren (Film: Saturday night fever)
werden het voorbeeld voor de jeugd. (Tegenstanders van Discomuziek
toonden hun aversie door zich afwijkend uit te dossen.) Maar niet alleen
Disco heeft een mode met zich meegebracht. Punk
zorgde voor een vernieuwing in het modebeeld: gescheurde kleding en
deels kaalgeschoren hoofden met hanenkammen gaven uiting aan de onvrede
van kansarme Engelse jongeren. Al gauw werd deze vernieuwing ingepast in
de mode (en hingen de voorgescheurde T-shirts in de winkels). Kleding
voorschriften zouden vooral ook voor de Hardrock-, hiphop- en
houseliefhebbers gaan gelden. Belangrijke popsterren kunnen zelfs zoveel
invloed uitoefenen op het modebeeld dat er een algemene voorbeeldfunctie
ontstaat. Kijk naar de volgende drie voorbeelden. En niet iedereen vond disco geweldig...!
|
|
|
Uitvoerder
komt naar voren, componist raakt op de achtergrond. De
artiest begint een andere
plaats te krijgen: waar vroeger de componist van belang was, is
tegenwoordig muziek- en tekstschrijver minder bekend dan uitvoerder.
Madonna is daar een goed voorbeeld van. Een oude hit van Don McLean
brengt zij uit en bereikt daarmee een hoge notering in de hitparade. Zij
dankt deze notering nauwelijks aan een toegevoegde muzikale meerwaarde.
Het toenemende belang van het visuele element tenslotte komt tot uitdrukking in de videoclip Een videoclip kan variëren van een registratie van de uitvoering van de popsong tot een korte film die in meer of mindere mate verband houdt met de tekstinhoud van de song. Maar daarover elders meer. Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-2 uit het profiel cultuur en maatschappij voor havo en atheneum. Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. Samenstelling Kees Zonneveld. Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven: het Nederlandse onderwijs is een kale kip en daar valt dus niets te plukken. 10-10-2001 SGGroenewald |
Disco voorbeeldfunctie