|
|
Jean Gaspard Deburau |
Pantomime
Théatre des Funambules |
| In Rome was drie eeuwen voor Christus een slaaf een van de beroemdste mannen van de stad. Als auteur voor het theater is Livius Andronicus' naam nu nog bekend; hij wordt beschouwd als de eerste dichter van de Latijnse literatuur. Maar deze kunstenaar, over wiens leven overigens niet veel bekend is, moet ook een groot acteur zijn geweest. Van hem gaat het verhaal, dat hij op zekere dag ten gevolge van te veel luidop spreken op het toneel te hees was om zijn rol zelf te zeggen of de liederen te zingen. Hij liet dit praten of zingen daarom door een ander doen, terwijl hijzelf, zijn gezicht verborgen achter het door de traditie voorgeschreven masker, volstond met de bewegingen. Dit bleek geen nadeel op te leveren. Integendeel: hij kon nu veel vrijer optreden, de handeling veel expressiever uitbeelden. Het gebaar werd door Livius Andronicus en zijn navolgers geperfectioneerd, de pantomime was geboren. | ||
|
Scene uit de geromantiseerde speelfilm "Les enfants du Paradis" Dubarau zie je hier op het toneel van zijn Parijse theater |
||
| Vooral in de romantische negentiende eeuw werden er veel balletten gemaakt waarin de pantomime met de danskunst was samengesmolten. Terzelfder tijd evenwel kwam de echte pantomime op. Hij werd als het ware uitgevonden door Jean Gaspard Deburau, het jongste lid van een acrobatenfamilie die in 1802 te Parijs aankwam. Deburau moest van jongsaf aan meewerken aan de voorstellingen die zijn vader, moeder, broers en zusters al reizend en trekkend gaven. Kunst-turnen en koorddansers daarmee verdienden ze hun karig inkomen. Maar de jonge Jean Gaspard bracht er niet veel van terecht. Als lichtste van het groepje moest hij steeds de hoogste plaats innemen van de levende piramide. Niet zelden viel hij van de schouders van zijn broers op de grond en al lachte het publiek daar altijd om, het was steeds toch een pijnlijke gewaarwording. - Intussen had deze hoge positie één keer toch een groot voordeel. Het heet tenminste, dat de familie op een tournee door de Levant mocht optreden in het paleis van een Arabische vorst. Zij bedreven hun toeren in een zaal, waar geen publiek zichtbaar was. Achter een hoog gordijn vandaan kwamen evenwel zachte geluidjes als van een aantal vrolijke vrouwtjes. Het waren de haremdames, die door een gazen weefsel naar de voorstelling mochten kijken, :maar zelf niet gezien mochten worden. Alleen Jean Gaspard, bovenop de piramide, kon ongewild over het gordijn heenkijken! | ||
| Théatre des Funambules | ||
| Dit
ene voordeel kon hem echter niet met zijn lot verzoenen. Zeer dankbaar
was hij dan ook, toen de familie een vaste verbintenis kreeg in het
kleine Théatre des Funambules aan de Parijse Boulevard du Temple,
waar vele volkstheatertjes te vinden waren. De eigenaar van het
theatertje, waar Deburau terecht kwam, had een vergunning voor
koorddansers en acrobaten, dus voor stomme voorstellingen: op het toneel
mocht beslist niet worden gesproken. Kunsten moesten er worden gemaakt,
maar al spoedig werden er ook kleine pantomimes in het programma
ingelast.
De jonge Deburau, zo slecht zijn optreden als acrobaat ook steeds was geweest, werd de uitblinker in de pantomimes. Het duurde niet lang, of alles draaide om hem, de Pierrot, wit geschminkt met grote, verwonderde ogen en al naar behoefte een eindeloos droefgeestige of een flonkerend levenslustige gelaatsuitdrukking. Hij schiep de Pierrot die wij als het prototype van de pantomimespeler kennen, in witte, wijde kleding, lang en slank, de ridder van de droevige figuur, die er op een magische manier toch steeds in slaagt zich aan zijn plaaggeesten te onttrekken en zich boven hen te verheffen. |
||
| Deze Pierrot was ongetwijfeld een aan het land en aan de tijdsomstandigheden aangepaste commedia-dell' arte-figuur, waarschijnlijk een voortzetting van de enigszins meelijwekkende Pulcinella of van de daarmee verwante Pedrolino, hoewel er ook veel van de brutale levenslust van Arlecchino in was opgenomen. Maar Pierrot was in de eerste plaats het genie Deburau, die zich uitleefde in improvisaties, waarvoor het bewogen leven van de artiest al evenveel voedsel gaf als de roerige politiek van die jaren. De groten van Parijs vertelden elkaar van die bijzondere kunstenaar in dat obscure theatertje. Victor Hugo en Théophile Gautier, om er slechts twee te noemen, kwamen in het rokerige zaaltje, geneerden zich een beetje voor de smoezelige, veelal aangeschoten mannen en vrouwen uit de heffe des volks, die het publiek voor het overgrote deel uitmaakten, aarzelden misschien en keerden bijna weer terug. Maar als ze eenmaal op hun plaats zaten, als het doek opging en de meeslepende gebeurtenissen op het toneel begonnen, werden ze al even snel meegesleept als de overige toeschouwers. | ||
| Deburau
overleed in 1846. Zijn zoon trad in zijn voetsporen, maar bezat
blijkbaar niet dezelfde mimische begaafdheid. Na enige tijd moest hij de
strijd in elk geval opgeven. Hoe de verdere ontwikkeling van de
pantomime in de vorige eeuw is geweest, is niet gemakkelijk na te gaan,
maar de kunst raakte niet helemaal in vergetelheid.
In de eerste jaren van de film werd veel pantomime bedreven, maar principieel anders dan op het toneel, en meestal slechter. Misschien verdient in dit verband slechts één kunstenaar vermelding: Charles Chaplin. Deze bij zijn leven reeds legendarische artiest had zijn armoedige jeugd grotendeels doorgebracht in het Engelse volkstheater, waar de acrobatische pantomime een geheel eigen groei had beleefd, waarvan we bij de clowns in het circus nog een afspiegeling vinden. In de Verenigde Staten vond hij bij de film alle gelegenheid, zijn mimische talenten te ontplooien. Niet voor niets heeft Chaplin zo lang geweigerd, zich bij zijn films van het geluid te bedienen. In de stomme film kon hij zich als pantomimespeler beter uiten dan als toneelspeler in de sprekende film! Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-1 uit het algemeen deel voor havo en atheneum. Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende.Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven:
|
||
