De diepdruk is ontstaan uit de kunst van het goudsmeden. Gebruiksvoorwerpen,
wapens en harnassen werden versierd door met de burijn motieven te steken in
koper, goud of zilver. Om de versieringen duidelijker te laten uitkomen werden
de groeven met zwarte kleurstof opgevuld. Soms werd om het motief te bewaren, de
voorstelling afgedrukt. De oudste gedateerde gravure is uit 1446. Sommige
goudsmeden graveerden niet alleen, maar etsten ook met salpeterzuur. Wie de
eerste ets maakte met de bedoeling er prenten van te maken is niet bekend. In
elk geval zijn er al etsen van Dürer bekend uit 1515.
Bij diepdruk wordt de tekening verdiept aangebracht op een gladde metalen
drukplaat (het tegenovergestelde van hoogdruk). Een vorm van diepdruk is etsen,
wat letterlijk betekent: (uit)bijten met behulp van zuur. De kunstenaar krast
met een naald de tekening in een met zuurvaste was ingesmeerde plaat, waardoor
op die plaatsen het metaal bloot komt te liggen. Door zuur op de plaat aan te
brengen, wordt de afbeelding in de plaat geëtst. De kunstenaar verwijdert nu de
waslaag en wrijft drukinkt in de groeven. Overtollige inkt poetst hij weg
voordat hij de plaat op een bevochtigd vel papier legt en door de walspers
haalt. Het natte papier ligt boven op de pers, met een doek erover. Aan een
waslijn hangen de etsen te drogen.
Printing a Rembrandt etching
at Museum het Rembrandthuis, Amsterdam 2004
Bij de droge technieken wordt direct in een kunststof of metalen plaat
gekerfd waardoor groeven ontstaan. De plaat, meestal van zink of koper(maar ook
kunststof als plexigas kan), wordt met inkt ingewreven. De inkt wordt
vastgehouden door de groefjes en de braam, de overtollige inkt wordt van het
oppervlak van de plaat verwijderd (het "afslaan" van de plaat).Dan
wordt de plaat bedekt met papier en met behulp van een etspers afgedrukt.
Naast een beroemd schilder was
Rembrandt ook een beroemd etser. Veel van de schetsen die
Rembrandt maakt, werkt hij uit in zijn etsen. Op een koperen
plaat brengt hij eerst een waslaag aan. Dan krast Rembrandt zijn
tekening erin. Een zure vloeistof vreet het koper weg waar de
was eraf gekrast is. Zo ontstaan er groeven. Die smeert hij in
met inkt en hij veegt de was van de plaat. En dan kan de ets
worden afgedrukt. Rembrandt etst landschappen, mensen, dieren en
bijbelse verhalen. [Bron SchoolTV/Beeldbank]
Droge naald
De droge naald is een droge techniek. Er komt geen zuur aan te pas. Er is dus
geen zuurbestendige ondergrond nodig. De naald (in hard staal of diamant) krast
direct in het metaal.
Het is de eenvoudigste en meest directe manier om een afdrukbare lijn op een
metalen plaat aan te brengen. De drukinkt wordt niet alleen in de aangebrachte
groef vast gehouden, maar vooral ook door de metalen rand, die de naald bij het
tekenen, naast de groef aan één of beide zijden heeft opgeduwd. Die rand wordt
een braam genoemd en deze geeft de prent zijn karakteristieke aanzien. Een lijn
met een goede braam drukt af als een fluweelzwarte lijn die niet scherp begrensd
is zoals bij de ets, maar via een zacht grijs geleidelijk overgaat in het wit
van het papier. De braam die bovenop de plaat ligt wordt tijdens het drukken
steeds meer platgedrukt. De prent wordt daardoor steeds minder krachtig zodat
slechts een beperkt aantal drukken mogelijk is, ongeveer 10 à 15.Als een
koperen plaat gebruikt wordt kunnen iets méér afdrukken gemaakt worden dan in
zink omdat koper een harder metaal is.
