Een beroemd dubbelportret.

Jan Van Eyck Het huwelijk van Giovanni Arnolfini en Giovanna Cenami (1434 Brugge)

Een man en een vrouw staan ten voeten uit en nogal dicht op de lijst afgebeeld. Hij, waarschijnlijk Giovanni Arnolfini, een Italiaanse zijdehandelaar, houdt haar rechterhand in de zijne en heft zijn andere hand in een zegenend gebaar. Zij, waarschijnlijk Gïovanna Cenami, is op haar mooist gekleed in een groene jurk en ze is niet zwanger. Een (enorm) bolle onderbuik was mode. Een vrouwelijk schoonheidsideaal.

Het paar bevindt zich in een ruimte waarin zich naast een stoel, een kroonluchter en een kastje ook een bed bevindt. Een slaapkamer, zou je denken. Op de grond liggen twee sloffen, in de kroonluchter brandt een enkele kaars, en er poseert een wollig hondje. Aan de achterwand hangt een kunstwerkje op zich: een bolle ronde spiegel, dat het echtpaar van de achterkant weerspiegelt, net als twee mannen die voor hen staan op de plek van de toeschouwer.

Boven de spiegel staat: ‘Jan de Eyck fuit hic, 1434’. Dat betekent: Jan van Eyck was hier in 1434.

Een getuigenis van de aanwezigheid van de schilder, anders had hij wel ‘Jan de Eyck fecit’ geschreven: Jan van Eyck heeft dit gemaakt.

De schilder is blijkbaar een van de mannen in de spiegel. De randen van de spiegel verbeelden, minuscuul geschilderd, tien houtsneden van de Passie, het lijdensverhaal van Christus. Het hele paneel is niet meer dan 85cm hoog.

Een huwelijksceremonie.

Het zegenende gebaar is een bevestiging van het huwelijk, dat de schilder zichzelf als getuige heeft verbeeld en dat het vasthouden van de handen het ritueel bevestigt. Een reële registratie van een gebeurtenis dus. Maar hij hield het daar niet bij. Die attributen, dat ene brandende kaarsje, die Passie van Christus O~ de spiegelrand, die bekrachtigen op symbolische wijze het ritueel. Het zijn realistische voorwerpen, maar ze hebben een symbolische betekenis.

Verborgen symboliek.

Het afgebeelde draagt ook een boodschap, en de toeschouwer uit die tijd wist dat. Zo verwijzen de sloffen naar het woord van God tegen Mozes, ‘trek je schoenen uit, want je staat op heilige grond’. Wie in het huwelijk treedt, betreedt heilige grond. Het hondje staat voor trouw en het Passieverhaal op de spiegelrand voor Christus als bruidegom die, door zijn lijdensweg, ‘trouwde’ met de kerk.

Van Eyck heeft de spiegel mogelijk geschilderd in het kader van de strijd tussen schilders en beeldhouwers, die terugvoert tot de oudheid en die draait om de vraag wiens kunst het voorwerp werkelijkheid verbeeldt. Schilders hebben het voordeel dat zij de omgeving kunnen weergeven; beeldhouwers daarentegen laten drie dimensies zien. Met de spiegel op de achtergrond kon Van Eyck ook de achterkant van de geportretteerden tonen, wat hem een voorsprong op de beeldhouwers gaf.

14-03-2007 digischool Bevo