Mode uit Japan

In oktober 1982 gebeurde er iets heel opwindende. Eensgezind realiseerden de kopers en de pers, die de Franse confectie-shows voor de komende lente bijwoonden zich, dat er in Parijs sprake was van een nieuwe dimensie. Er waren niet alleen Japanse ontwerpers die showden tussen de Fransen zoals al meer dan tien jaar het geval was; ze waren getuige van de opkomst van een aparte Japanse school in de mode. Velen die goed waren ingevoerd in de internationale mode hadden dit zien i aankomen. Europese ontwerpers hadden keer op keer de Japanse invloed genoemd. In Londen stond Sheridan Barnett aan de grond genageld toen hij in Regentstreet een Japanse vrouw zag, gekleed in veel tinten grijs. Op haar was zijn succesvolle herfst-collectie van 1982 geïnspireerd. Maar wat gebeurde er in de wereldmode dat de 12 Japanse ontwerpers er toe bracht om hun collecties in Parijs te tonen? Per slot van rekening hebben zij een thuismarkt van 125 miljoen Japanners die ontvankelijker zijn voor mode en voor veranderingen dan veel westerlingen.
Parijs maakte voor het eerst kennis met Japanse ontwerpers toen Kenzo Takada in 1970 in Parijs zijn sprankelende, jonge collectie lanceerde. In minder dan tien jaar tijd was hij de meest gecopieëerde en invloedrijke ontwerper van de wereld.

Het veld was ontgonnen, de Japanners zagen hun kans schoon, en hun 3 leidende ontwerpers vlogen naar Parijs om hun collecties te tonen. Toen ik vorig jaar november Tokio bezocht, bemerkte ik dat veel Japanners nogal sceptisch waren over de westerse aanvaarding van hun mode. Zij 3 wezen erop dat het westen zich naar het oosten wendt voor vernieuwing als het zelf gebrek aan talent of inspiratie heeft. Anderen waren optimistischer over hun eigen succes. Zij geloofden dat veel westerse mode nog steeds teruggrijpt op de comfortabele levensstijl van de kleine ~rijke bovenlaag van voor de tweede wereldoorlog, dat deze mode de hedendaagse werkende vrouw weinig te bieden heeft en dat deze kleren niet passen bij onze huizen, onze kantoren en onze alledaagse werkelijkheid. Dit lezend mag je, als je in Japan komt, verwachten ter plaatse vrouwen aan te treffen in hun kenmerkende en moderne stijl. Je zult dan teleurgesteld worden. Er zijn evenveel Sloane Rangers (1) in de straten van Tokio als in Knightsbridge en het is een zeldzaamheid als een vrouw een kimono draagt anders dan bij een huwelijk of een officiële gelegenheid. Tegenwoordig bezoeken Japanse meisjes avondscholen om te leren hoe ze een obi moeten strikken de 4m lange sjerp, die wordt gedragen bij de traditionele dracht.
Japanse vrouwen houden van de status die de merken van bekende ontwerpers worden verondersteld te verlenen en zulke merken doen hier goede zaken. Pas nu beginnen de Japanners hun eigen creativiteit te waarderen.

1) Sloane Rangers is de naam voor een zeer modebewuste groep mensen in Londen die vooral rond Sloane Square hun inkopen doen

42) Yohji Yamamoto, Winkelontwerp Kyoto, 1986

Vroeger moest een Japanse ontwerper zijn reputatie in het westen vestigen voor hij kon hopen op erkenning thuis. Issey Miyake ging regelrecht van een Japanse universiteit naar Parijs om te studeren aan de school van La Chambre Syndicale de la Couture Parisienne. Hij presenteerde zijn eerste collectie onder zijn eigen label in 1973 in Parijs en heeft dit sindsdien voortgezet.
Toen ik terugkeerde uit Tokio, ging ik mijn verslag voor de 'The Sunday Thelegraph' zitten schrijven in een staat van grote opwinding. Ik wist dat de foto's die ik had meegebracht de meeste lezers als bizar of zelfs beledigend moesten treffen, maar ik had belangrijk modenieuws te melden.
Hier volgt wat ik schreef:
'Yohji Yamamoto en Rei Kawakubo, twee in het westen nauwelijks bekende Japanners, leiden een nieuwe beweging die de manier waarop we over mode denken zal veranderen en, uiteindelijk de manier waarop we ons kleden. Weinigen van ons zullen nu hun kleren willen dragen, maar door hun invloed op andere ontwerpers over de hele wereld, zullen zij ons zeker bereiken.'
Deze twee ontwerpers, beide afgestudeerd aan de eerbiedwaardige universiteit van Keio, en in hun privéleven goede vrienden, zijn respectievelijk 40 en 41 jaar oud. Beiden hebben geprobeerd kleding te produceren die voor vrouwen dezelfde functie vervult als mannenkleding jarenlang heeft vervuld voor mannen. Voor het eerst hebben ontwerpers kleding gemaakt die niet begint met de vooropstelling van vrouwen als sexobjecten. Niet iedereen kan dat aanvaarden.

Kawakubo is een afgestudeerd filosoof zonder ontwerpersopleiding. Haar ontmoeten, omringd door haar medewerkers, allen gekleed in zwart, in kleren die ze heeft ontworpen voor Comme des Garcons, doet je je ogenblikkelijk bekeren tot haar stijl. (...)
Rei zegt dat haar voorkeur voor zwart en wit de laatste tien jaar niet veranderd is. Ze gebruikt nooit bedrukte stoffen en geeft er de voorkeur aan zich te concentreren op de structuur. Haar veel bekritiseerde 'vodden' of jurken die ze insnijdt en stikt, zijn voorbeelden hoe ze textuur toevoegt aan een eenvoudige gladde stof. Deze jurken zijn allemaal gevoerd omdat geen Japanse vrouw iets doorzichtigs zou dragen. Toen ik Rei iets vroeg over een van de jasjes in haar collectie was ze geamuseerd: 'Je bent emotioneel niet zo zeker in een jasje zonder rug', antwoordde ze: 'Maar als het je stoort, denk dan dat het een schort voorstelt."
Er was mij in Tokio verteld dat Rei een harde feministe was, maar ze wees haar kritici aldus af: 'De meeste mannen houden niet van vrouwen die bekwaam zijn en hard werken. Zij houden niet van sterke onafhankelijke vrouwen die met beide benen op de grond staan.' Ze zei dat ze plezierig verrast zou zijn als een man buiten de modeindustrie haar collectie zou waarderen, maar ze zou niet van hem verwachten deze te begrijpen. 'De collectie is niet in vorm gesneden of zacht en past niet bij het idee dat een man over een vrouw heeft. Mannen houden er niet van als vrouwen uitzonderlijk zijn.'

44) Rei Kawakubo, wollen sweater met gaten

Uit: lssey Miyake, Ik richt mij rechtstreeks tot het hart van de vrouw in: Donna, International Fashion Magazine, nr. 90, dec. 1988 - jan. 1989.

45) Miyake, Geplooid jack van polyester en zijde

Een ogenschijnlijk gewone blazer blijkt bij nader inzien één schuin geknipt voorpand te bezitten, een rechte rok heeft een vouw in plaats van een coupenaad op de rechterheup. De asymmetrische valling maakt de kledingstukken op een subtiele manier anders. Alleen kennersogen zien dat zo'n coupeverwerking voortkomt uit een heel andere traditie dan de bekende westerse kleermakerij. De ingenieuze ontwerpen van de in 1943 in Tokio geboren Yohji Yamamoto vertonen duidelijke kenmerken van de eeuwenoude Japanse kleding. Ze lijken soms gevouwen volgens de origami-techniek in plats van geknipt en genaaid. Ze hebben pure vormen, die pas gaan leven als ze door een mens worden gedragen, een ascetische soberheid van kleur en een esthetiek, die voortkomt uit een ander vrouwelijk erotisch schoonheidsideaal dan het westerse.

De eerste show die ik van Yohji Yamamoto zag, maakte op mij nog een diepere indruk dan de allereerste Parijse couture-collectie die ik mocht aanschouwen. Maar het charisma van zowel de ontwerper als zijn kleding werd mij pas echt duidelijk toen ik hem in Tokio, zomaar op straat in Aoyama, in de buurt van zijn winkel zag lopen te midden van een aantal andere modieuze Japanners: zij zagen er daar in hun 'Yohji'-outfits even westers uit als wij hier oosters aandoen als we zijn mode dragen. En ik herinnerde me hoe Yohji Yamamoto zelf eens uitlegde hoe belangrijk de wisselwerking tussen Oost en West voor hem is: 'Als een cowboy in het veld bluejeans draagt is dat geen mode. Volgens diezelfde gedachte vind ik 't ook geen mode als Japanse vrouwen mijn kleding dragen. Zij bezitten het begenadigde gevoel voor humor niet. Maar wanneer Europese of Amerikaanse vrouwen mijn kleding dragen, wordt die op en top mode. Zij vinden 't leuk om die te dragen, zij doen 't voor de lol. Die mentaliteit heeft de mode nodig om te bestaan.' Om die reden presenteert Yohji zijn collecties in Parijs, binnen het collectief van de toonaangevende Créateurs en zo geven zijn inspirerende ontwerpen van dit seizoen de mode over de hele wereld nieuwe impulsen.

Uit: Louki Boin, Yohji Yamamoto, modeontwerper in: Bijlage Avenue november 1988

46) Miyake, Luchtgevuld jumpsuit