Leonardo da Vinci

Vitruvius was zijn derde boek over tempels begonnen met de beroemde opmerking over de verhoudingen van de menselijke figuur, die in de verhoudingen van tempels moesten worden weerspiegeld. Als bewijs voor de harmonie en de volmaaktheid van het menselijk lichaam beschreef hij hoe een welgebouwde man met gespreide handen en voeten precies past binnen de meest volmaakte wiskundige figuren, de cirkel en het vierkant. Dit eenvoudige beeld scheen een diepe en fundamentele waarheid over de mens en de wereld te onthullen en het belang hiervan voor de renaissance-architecten kan nauwelijks worden overschat. Het beeld spookte door hun verbeelding. (...) Er kan amper twijfel over bestaan dat overpeinzingen over harmonie en verhoudingen in de kring van Leonardo onderwerp van discussie waren. Een verder bewijs hiervoor komt uit het boek van een vriend van Leonardo: De Divina Proportione (over de goddelijke proportieleer), met een beschrijving van Vitruvius, waarvoor Leonardo de illustraties heeft getekend.

De man in de cirkel en de man in het vierkant zijn in één enkele figuur belichaamd en beschrijven de verandering in de verhoudingen die door de veranderde positie van armen en benen wordt teweeg gebracht. (...) Leonardo's tekening van Vitruvius' idee van de man in de cirkel en in het vierkant laat de poging zien om de stellingen van Vitruvius te toetsen aan de wetten van de natuur. De tegenspraak wordt verzacht door het middelpunt van de figuur te verleggen van navel naar geslachtsorgaan en door de hoogte van de figuur te verminderen door de spreiding van de benen. De aantekeningen die gebaseerd zijn op zorgvuldige empirische opmetingen, moeten ook worden gezien als onderdeel van deze poging van Leonardo om de natuur in ' overeenstemming te brengen met de oude gezaghebbende regels van de kunst.(...)

In zijn aantekeningenboeken komt Da Vinci naar voren in al zijn veelzijdigheid, als anatoom, architect, botanicus, ingenieur, beeldhouwer en schilder.Er [zijn] tekeningen van landschappen, planten, dieren en mensen, er zijn studies in proportie en optica en gedetailleerde anatomische tekeningen. Soms zijn het niet meer dan krabbels, getekende invallen, soms zijn het uitgewerkte voorstudies voor een schilderij, maar het merendeel zijn bladen die nog het meest lijken op onderzoeksrapporten. (...) Da Vinci's hele leven lijkt ingegeven door twee complementaire activiteiten: ontleden en construeren. Als analyticus ontleedt hij de dode en levende natuur tot hij de noodzakelijkheid van elk onderdeel heeft doorgrond. Als constructeur doet hij het omgekeerde. Uitgaande van de hem bekende mechanische natuurwetten ontwerpt hij instrumenten met een optimaal rendementen zonder overbodigheden. Hierin, kan men zeggen, imiteerde hij de natuur zoals hij die zag. Da Vinci's principes beperkten zich niet tot zijn ingenieursarbeid, maar golden ook voor de schilderkunst. Schilderkunst was niet zomaar een ambacht, het was een kunst gebaseerd op een rationele wetenschap.