Bekijk de hele afbeelding door horizontaal te
scrollen Landschap met de ontvoering
van Helena| Maarten van Heemskerck |
| Maarten van Heemskerck vertrok in 1532 naar Rome, gestimuleerd door het voorbeeld van Jan van Scorel, in wiens Haarlemse atelier hij enige jaren had gewerkt. Van Heemskerck kreeg onderdak bij een kardinaal, een vertrouweling van de Nederlandse paus Adrianus VI. Zeker tot 1536, misschien zelfs tot begin 1537, bleef hij in Rome. |
Bekijk de hele afbeelding door horizontaal te
scrollen Landschap met de ontvoering
van Helena
| Dat hij daar vooral door de overblijfselen van de antieke Oudheid werd gefascineerd, blijkt uit de meer dan honderd bewaarde schetsen en tekeningen van zijn hand met antieke ruines, landschappen en sculpturen. Deze motieven blijven in zijn latere oeuvre een belangrijke rol spelen. Uit de Romeinse periode zijn weinig tekeningen naar contemporaine Italiaanse kunst bewaard gebleven. Toch blijkt uit het werk dat hij tijdens en na zijn reis heeft gemaakt, onmiskenbaar de invloed van Michelangelo en onder andere Rafaël. In Rome maakte Van Heemskerck slechts een klein aantal schilderijen, die alle klassieke thema's uitbeelden: Landschap met de ontvoering van Helena, Venus en Amor in de smidse van Vulcanus en Venus en Mars (1536) |
| Op geen
ander schilderij uit de Nederlanden is ooit de antieke Oudheid op zo'n
uitvoerige en fantasievolle wijze tot leven gewekt. Het werk is van een
spectaculair formaat dat we eerder bij een fresco zouden verwachten.
Waarschijnlijk is het dan ook voor een rijke Italiaanse opdrachtgever
gemaakt. Ongebruikelijk voor die tijd is het feit dat een landschap, op
een Nederlandse wijze weergegeven in de vorm van een weids panorama in
vogelvlucht, zo'n prominente rol speelt.
De landschapschilderkunst uit de Nederlanden werd in Italië zeer bewonderd. Hoewel de heuvels met antieke resten, de triomfzuilen, obelisken, ruïnes en beelden in het landschap sterk doen denken aan het antieke Rome - verschillende nog bestaande Romeinse oudheden zijn te herkennen -, moet het landschap beschouwd worden als een bedoeld fantastische evocatie van de antieke wereld.
Dit imaginaire aspect komt vooral tot uitdrukking in het on-Italiaanse, fantastische berglandschap op de achtergrond en in de toevoeging, eveneens op de achtergrond, van enkele wereldwonderen die zich buiten Italië hadden bevonden: de tempel van Diana in Ephese en de als vuurtoren dienende kolos van Rhodos. De hele entourage dient als de plaatsbepaling van het verhaal dat op de voorgrond is uitgebeeld: Paris' ontvoering van Helena, de echtgenote van Menelaos van Sparta. Van een ontvoering is echter nauwelijks sprake. Volgens het verhaal had Venus Paris immers toegezegd dat Helena onmiddellijk verliefd zou worden. Het paar begeeft zich te paard naar de Trojaanse schepen, terwijl ook schatten uit Helena's paleis worden ingescheept. Een van de mannen draagt het bronzen beeld van Venus met de appel in de hand, een verwijzing naar een eerdere episode uit het verhaal: het Oordeel van Paris. Maar Van Heemskerck was er goed van op de hoogte, dat de hier zo idyllisch lijkende inscheping een tragische afloop had: de belegering en val van Troje. En net als de schoonheid van Helena, was ook de pracht van de antieke wereld gedoemd tot ondergang. Die sombere afloop lijkt te worden aangekondigd door de vervallen bouwwerken, de brandende schepen op zee, de dreigende wolkenlucht en de zich prominent tegen de hemel aftekenende regenboog, het teken van God na de zondvloed en een gebruikelijk motief bij voorstellingen van het Laatste Oordeel. Paris Zoon van *Priamus, koning van Troje. Hij werd door zijn vader te vondeling gelegd, omdat hij volgens een voorspelling Troje te gron- de zou richten. Hij werd opgevoed door een herder. Als jongeman moest hij beslissen wie van de godinnen *Hera, *Athena en *Aphrodite de schoonste was en dus de gouden appel van *Eris zou krijgen. Hij koos Aphrodite die hem als beloning de mooiste vrouw op aarde in het vooruitzicht stelde. Dat was *Helena, de vrouw van koning *Menelaos van Sparta. Paris schaakte haar en ontketende daarmee de Trojaanse oorlog. Hij doodde de Griekse held *Achilles en werd zelf door een pijl ook dodelijk gewond. Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van het nieuwe vak ckv-2 voor havo en vwo in het profiel C&M.. Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven: het Nederlandse onderwijs is een kale kip en daar valt dus niets te plukken.
|
de
Kolos van Rhodos