CKV-2/ Opdracht 3.3.J

Burgerlijke Cultuur van de 17e eeuw.    VWO 5

SCHILDERKUNST 17-DE EEUW: Het stilleven

Samenstelling: 12-17-2014 SGGroenewald

Opdracht 1: Lees en bestudeer les 3.3.2

Lees ook les 2.5.2 (zie hofcultuur)

Opdracht 2: Lees onderstaande tekst, bekijk de afbeelding en maak de vragen

"Doch voor af moeten wy eerst het woord Stilleven verklaaren; zynde zo veel te zeggen als onbeweeglyke, of zielelooze dingen, als bloemen, vruchten, goud, zilver, hout, steen, muziekinstrumenten, doode visschen, enz. konnende alle op verscheidene manieren, doch elk op zyne beurt, tot hoofdstoffen dienen om iets daar van op doek of paneel natuurlyker wyze op te stellen."

Zo formuleerde Gerard de Lairesse in 1707 in zijn Groot Schilderboek zijn definitie van het stilleven. Het woord stilleven werd pas gangbaar vanaf de tweede helft van de zeventiende eeuw. Het was een specialisme dat onder kunsttheoretici geen hoog aanzien genoot. Lairesse heeft het zelfs over "zwakke geesten" als hij jonge kunstenaars die zich daartoe willen beperken bedoelt. Maar al in 1604 laat de Haarlemse schilder en biograaf Karel van Mander in zijn eigen Schilder-boeck kunstenaars in de dop op deze manier kiezen:

"Ist niet de volcomenheyt in beelden en Historien, soo mach het wesen Beesten, Keuckenen,.Fruyten, Bloemen ( .. ). "

Met andere woorden: als het je niet lukte om menselijke gestalten en de verhalen uit de bijbel of de klassieke mythologie uit te beelden, dan mocht je je wel tevreden stellen met het schilderen van het stilleven. In de waardering van onderwerpen stond het historiestuk helemaal bovenaan. Bijna onderaan stonden portretten en helemaal onderaan stillevens. Wie alleen maar stillevens schilderde, had een lage status. De opvatting was, dat je voor het direct navolgen van de natuur geen bijzondere intel- lectuele bagage nodig had. Als je dus alleen maar een hoopje voorwerpen uit de werkelijkheid goed naschilderde, zonder over een achterliggend verhaal te hoeven nadenken, dan was je meer vlijtig en vaardig dan een geïnspireerd kunstenaar.

Balthasar van der Ast "stilleven met schelpen", ca. 1630, olieverf op koper, 10,3 x 17,2 cm

1.- Gerard de Lairesse formuleerde in zijn Groot Schilderboek zijn definitie van het stilleven. Hij onderscheidt hierin al enkele soorten van stilleven. Noem ze.

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

2. In het getoonde stilleven is sprake van trompe-d'oeil. Verklaar.

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

3.- Verklaar de geringe status van de stilleven-schilder.

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

4.- Bekijk de schelpenverzameling van Balthasar van der Ast. Wat zou de reden kunnen zijn van deze onderwerpkeuze?

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

einde