Pieter Saenredam
De Nederlandse kunstschilder Pieter Saenredam (1597-1665) werd in Assendelft geboren. De vader van de kunstenaar was een talentvol tekenaar en graveur. In 1608 verhuisde Saenredam met zijn moeder naar Haarlem. Pieter schilderde en tekende tijdens zijn loopbaan alleen interieurs van kerken, kerkgevels en voorts enkele pleinen waarop we ook steevast godshuizen zien. 

Voordat Saenredam aan een schilderij begon, doorgrondde hij het bouwwerk van onder tot boven. Als hij genoeg tijd had, klom hij met de beiaardier in de toren of liet zich tijdens restauratiewerkzaamheden omhoogstuwen in een stellingstoel tot vlak onder de gewelfbogen en ribben. Hij maakte schetsen vanuit alle mogelijke hoeken. Aanzichten van gevels, uitsneden van het interieurperspectief en stukken van de gewelven van het plafond. Soms tekende hij ook schijnbaar onbetekenende details als een afgebladderd stukje kalk. Vervolgens mat hij alle onderdelen van het bouwwerk op, maakte plattegronden en doorsneden. Het schilderij dat naar aanleiding van die schetsen en tekeningen tenslotte ontstond, is op het gebied van de perspectief zo ongeveer de meest onhaalbare uitdaging die je je kunt voorstellen. Vooral kerkinterieurs met hun ingewikkelde ritmiek van zuilen en kruisribgewelven rond gebogen vlakken zijn haast ondoenlijk.  

Belangrijk is, dat zijn kerkruimten op een heel bepaalde manier tot leven komen. Eén van de middelen waarmee hij dat bereikt is het plaatsen van mensfiguurtjes tussen de zuilen en pijlerbundels. Als enige grote schilder uit de Gouden Eeuw is Saenredam helemaal niet in  het fenomeen mens geïnteresseerd. De passie van Saenredam betreft niet de mens maar de scheppingen van diens geest. En dan vooral die scheppingen waarin de betrekking tot het goddelijke tot uitdrukking komt in de ritmiek die doorkijkjes langs kerkzuilen en -bogen opleveren. Daarbinnen is de mens slechts een detail, een nietig stukje stoffering, dat ervoor zorgt dat je de ruimtelijkheid van het kerkinterieur maximaal kunt ervaren. Bovendien versterken de paar menselijke figuurtjes in zijn kerken het gevoel van toevalligheid. Ze staan of lopen daar in een achteloos soort eenzaamheid, haast willekeurig ‘gefotografeerd’.

        

De kunstschilder reisde ook naar andere steden en verbleef er soms langdurig om kerkinterieurs in schetsen te documenteren. Soms liet hij zich zelfs door een landmeter adviseren, zodat hij de ruimte zo exact mogelijk kon weergeven, maar indien nodig manipuleerde hij de gegevens ook. Soms plakte hij de gegevens van twee waarnemingen aan elkaar of trok hij de schets uit in de breedte. Het belangrijkste doel van Saenredam was om de kijker een optimale beleving van de ruimte te bieden. De kunstenaar bezat een grote en brede bibliotheek, waarbij het zwaartepunt op geschiedenis en topografie lag. Pieter Saenredam overleed op 31 mei 1665 in zijn woonplaats Haarlem.

Bavo Haarlem

Samenstelling bronmateriaal uitsluitend en alleen ten behoeve van tehatex vwo en het nieuwe vak ckv-2 uit het profiel C & M voor havo en atheneum en tehatex. Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. 

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij helaas niet geven.

10/26/2004 last update