Roden Crater

James Turrell

James Turrell's (USA 1943) waarnemingen vanuit de cockpit van zijn vliegtuig vormen voor hem een belangrijke inspiratiebron, bijvoorbeeld de veranderingen in licht en kleur die plaatsvinden bij een koerswijziging in de avondschemering of de invloed van wisselende weersomstandigheden op de perceptie van de ruimte. ‘Terwijl het licht voorbij glijdt, verandert de kleur. Je kunt dingen kennen zonder ze aan te raken, zonder ermee om te gaan, zelfs zonder erbij te zijn. Je kunt dingen voelen met je ogen. Observatie staat veel dichter bij denken dan woorden.’

 

Meditations. Light installations by James Turrell and music by Carlos Garrido.

Turrell toont het licht zoals het zich ter plekke in een zorgvuldig berekende constructie voordoet; niet het licht zoals hij dat elders en op een ander moment heeft waargenomen. Hierin onderscheidt hij zich van schilders die zich intensief op de weergave van het licht hebben geconcentreerd. Monet, Seurat, Cézanne, Rothko, Newman – zij tonen hoe zij keken en maken dat door middel van het schilderij als plaatsvervangende ervaring zichtbaar. Turrell, een kunstenaar met het oog van de schilder en het inzicht van de piloot, toont ons het licht zelf, in al haar complexiteit, in al haar schoonheid.

   

 Turrell werkt ook met het licht van de zon. In grootschalige projecten als Roden Crater, waar hij sinds 1977 aan werkt, geeft hij vorm aan de waarneming van de hemel. In een uitgedoofde vulkaan in de Painted Desert bij Flagstaff in Arizona, is een enorm observatorium gepland, te bereiken via twee betonnen tunnels. Vanuit het centrum van deze krater ervaart de bezoeker, liggend en naar boven kijkend, de immense diepte van het hemelgewelf: het neemt de vorm aan van een omgekeerde kom. 

In de duinen van Den Haag waar het licht zo tastbaar aanwezig kan zijn, heeft Turrell een plek gemaakt om naar de lucht te kijken: ‘Hemels Gewelf’ in Kijkduin. Op de top van een van de puinduinen is een kom aangelegd in de vorm van een ellips, 30 meter breed, 40 meter lang. Een aarden wal van ongeveer 5 meter hoog omsluit de kom. Om in deze kunstmatige krater te komen loop je eerst over houten treden het duin op en vervolgens door een betonnen doorgang van 6 meter lang. De glooiïngen aan de binnenkant van de krater zijn ingezaaid met gras en in het midden staat een monumentale bank van natuursteen waarop twee personen achterover kunnen liggen en kunnen zien hoe de hemel de vorm van een gewelf kan aannemen. Op een hoger gelegen duin staat eenzelfde bank waar zich een panorama ontvouwt over de zee, het strand en het platte land daarachter. In de richting van de horizon wordt het gewelf geleidelijk platter. Bij Turrell zijn licht en ruimte zelf het object: het gaat hem erom dat de waarnemer gedurende de waarneming ervaart

Museum De Pont (Tilburg) bezit ook werk van James Turrell. Om een van zijn installaties te aanschouwen moet je eerst een pikzwarte gang inlopen. Zodra je de hoek omslaat begint het paarsig te gloren en opent zich een ruimte waarvan de dimensies zich moeilijk laten schatten. Verdekt opgestelde lampen wekken gedempt schemerend de illusie van een fluorescerende leegte zonder eind. Er hangt een serene sfeer waarin je een beetje het gevoel krijgt te zweven. Eigenlijk realiseert Turrell concreet wat veel van zijn voorgangers met schilderkunstige middelen beoogden te doen: hij leidt je van de duisternis het sublieme licht in.

Wedgework III 1969 installatie met fluorescerend licht
 

 

Samenstelling bronmateriaal  ten behoeve van tehatex 2003/2005. Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. 

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij helaas niet geven.

05/15/2007 last update digischool