Willem Penaat, 'boerenstoel'

 't Binnenhuis

Willem Penaat, 'boerenstoel' 1905
Deze winkel voor interieurkunst werd in 1900 opgericht om tegenwicht te bieden aan de door Arts and Crafts gepropageerde kunst, die in de ogen van Berlage, één van de drie oprichters, volkomen fout was. In 1898 liet Berlage zich dan ook als volgt uit over de producten van Arts and Crafts:
Als men pretentie heeft architectuur te willen maken, dan kan worden geëist kennis van de meest elementaire constructiewijze, hoe b.v. een boog moet worden samengesteld, hoe twee stukken hout aan elkaar moeten worden gemaakt. Men moet weten dat de poten van een stoel niet moeten worden gebogen, zoals is geschied. Voeg hierbij dat aan de meubels allerlei onnutte stukken hout in de meest smakeloze lijncombinaties zijn aangehangen of opgezet, dat de meubels zelf zijn van een onmogelijke vorm, geheel doelloos, scheef, schuin, gebogen, en zo dat ze het allerlaatst geschikt zijn voor het doel, nl. kunstvoorwerpen goed te doen zien, d.w.z. niet de aandacht van deze af te leiden, dan zal worden toegegeven dat wat meer architecturale kennis, en wat meer smaak voor dit doel niet overbodig ware; de gedachte aan den schoenmaker komt onwillekeurig op'.

Met dit citaat is in feite ook het credo van Berlage ten aanzien van goede vormgeving gegeven. Een gebruiksvoorwerp vond in zijn ogen alleen dan genade als de vorm voortkwam uit de constructie en de versiering daarmee in overeenstemming was. Deze gedachte werd in zijn werk en dat van andere met 't Binnenhuis verbonden kunstenaars zo ver doorgevoerd dat bij veel voorwerpen de constructieve delen middels decoratieve accenten werden benadrukt.

H.P. Berlage, eikenhouten stoelen met leren bekleding

 H.P. Berlage, eikenhouten stoelen met leren bekleding
Een geslaagd voorbeeld van een goed ontworpen en voor velen bereikbaar product is de zogenaamde 'boerenstoel' van Willem Penaat (1875-1957). Deze stoel uit 1905 is zodanig ontworpen dat hij machinaal kon worden vervaardigd. De stijlen en poten werden glad gedraaid, met slechts aan de uiteinden een versieringsmotief; de sporten werden voorzien van een drietal kralen; de rug had een holle kap, smalle middenregel en drie stijlen, terwijl de zitting was vervaardigd van biezen. Met en zonder leuning vond dit basisontwerp in verschillende uitvoeringen en in een oplage van honderden exemplaren zijn weg naar de consument.
Vanuit het zoeken naar een nieuwe stijl, ontwikkelden de kunstenaars van rond 1900 vormen en decoraties, die zowel herinneringen oproepen aan het verleden als vooruit wijzen naar de toekomst. Essentieel hierbij was dat de kunstenaar zich niet beperkte tot zijn eigen discipline, maar ook experimenteerde op hem niet vertrouwde gebieden. Het is juist deze breedheid die zo typerend is voor de kunst van rond 1900.
Jac. van den Bosch ontwierp in de beginperiode van 't Binnenhuis meubelen in dezelfde stijl als die van Hendrik Petrus Berlage  De eigen ontwerpen van Van den Bosch worden gekenmerkt door dezelfde strikte principes als waarmee het mede door hun opgerichte 't Binnenhuis zijn doelstellingen wilde realiseren: 
  • eerlijk materiaalgebruik, 
  • zuivere samenstelling en versiering die door de constructie werd bepaald.

     van den Bosch/stoel 
Een aantal jaren na het vertrek van Berlage in 1913 bij 't Binnenhuis nam Van den Bosch aarzelend - mede ingegeven door economische motieven - elementen van de Amsterdamse School over in zijn ontwerpen, een invloed die rond 1920 manifest werd. In de geest van de Amsterdamse School ontwierp Van den Bosch in de jaren twintig meubelen die kunnen wedijveren met die van Piet Kramer (1881-1961) en Michel de Klerk (1884-1923). Hij bleef echter, voor zover mogelijk, trouw aan zijn constructieve principes en hang naar eerlijk materiaalgebruik.
Samenstelling van het bronmateriaal voor de vaklokalen uitsluitend en alleen ten behoeve van de vak ckv-1 uit het algemeen deel  voor havo en atheneum en het vak ckv vmbo en de kunstvakken uit het profiel C&M. (CKV 2/3 en tehatex) en uit de onderbouw het vak beeldende vorming. Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. Bron tekst oa Eliëns Hoofd afdeling Kunstnijverheid Gemeentemuseum Den Haag en bijzonder hoogleraar in de Geschiedenis van de Industriële Vormgeving aan de Universiteit Leiden

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten, afbeeldingen ed? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij helaas niet geven. In plaats hiervan geven we onder aan de pagina ruimte voor een eigen invulling of verwijzing naar internetpagina's.

26-05-2006 update