''Een Roemeen heeft de Afrikaanse kunst niet nodig''
Na een avontuurlijke tocht door Europa kwam de Roemeen Constantin Brancusi in 1904 in Parijs aan. Hij was op zoek naar verheven innerlijke eenvoud, waarbij hij de wezenlijke waarden van het leven in vorm probeerde te vatten. Dat Brancusi zou zijn beïnvloed door de ‘negerkunst” ontkende hij later. Sommige werken van Brancusi spreken duidelijk andere taal.

‘Karyatide’, een houten beeld uit 1914, waarvan twee versies bestaan, doet ‘primitief’ aan in de houding van de figuur met de doorzakkende knieën. De opbouw van de staande figuur is simpel: een stapeling van blokken, wisselend hoekig en rond, onversierd of met grove inkepingen geornamenteerd. De sokkel is zoals steeds bij Brancusi geïntegreerd. Inhoudelijk straalt dit beeld primitiviteit uit in de zin van eeuwenoude waardigheid.
Hij maakte ‘De eerste schreeuw’ (1913), een uit de reeks van liggende hoofden, waartoe ook ‘De slapende muze’ (1910) en ‘De pasgeborene’ (1915) behoren en die uiteindelijk leidde tot een perfekt glad­gepolijste eivorm (‘Begin van de wereld’, 1924), oerbron van leven, kracht en kreativiteit. (zie boven)

Het is kenmerkend voor Brancusi, dat hij eindeloos sleutelde aan de vorm om nog beter door te dringen tot de kern van een thema. Letterlijk voerde dat tot een uiterste stilering, het polijsten van het oppervlak en het uitbannen van details.

Enkel zeer karakteristieke kenmerken, zoals de haardracht en de mond bij de westers mondain ogende ‘Blanke negerin’ (1923), blijven geaccentueerd

Het direkt hakken in hout, toendertijd betrekkelijk nieuw voor beeldhouwers, hoefde Brancusi niet van de Afrikaanse houtsnijders te leren. In zijn vaderland Roemenië bestond een levende volkskunst. Grafpalen werden in hout gesneden volgens eeuwenoude tradities. De ‘Zuil zonder einde’, een herhaling van gelijke ruitvormen, een opbouw nog simpeler dan ‘Karyatide’, heeft daarvan onmiskenbare invloed ondergaan. “Een Roemeen heeft de Afrikaanse kunst niet nodig’’.

Maar zonder de ontdekking van de ‘negerkunst’ door o.a. Matisse en Picasso zou Brancusi de volkskunst uit zijn eigen land misschien nooit als inspiratiebron hebben gezocht.

Samenstelling bronmateriaal ten behoeve van kunstvakken voor havo en vwo in het profiel C&M..  Meewerken aan deze site? Opsturen via e-mail is voldoende. Geraadpleegde literatuur: Openbaar Kunstbezit 82/juli IBoelema

Is er zonder uw toestemming en zonder bronvermelding gebruik gemaakt van uw teksten? Onze verontschuldigingen hierover. Laat het ons weten en wij geven een juiste bronvermelding of halen het materiaal van internet. Een financiele vergoeding kunnen wij niet geven

01-02-2010